گزارش منتشر شده در «بهارنیوز» با عنوان «بازار ارز و سهام روی خط جنگ»، در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۴۰۴، حاکی است که موج جدید افزایش نرخ ارز، زندگی مردم ایران را وارد مرحلهای بحرانی کرده که در صورت تداوم، ویژگیهایی از اقتصاد جنگی را به خود خواهد گرفت.
این وضعیت که در پی بالاگرفتن تنشهای نظامی میان ایران و اسراییل بهوجود آمده موجب شد قیمت دلار در بازار آزاد تهران تنها در یک روز، جهشی دههزار تومانی را تجربه کند و از مرز ۹۲هزار تومان عبور کند.
برزو حقشناس، کارشناس بازارهای مالی، در تحلیل خود از این وضعیت میگوید: «دلار به بحث درگیریها واکنش نشان داد و از قیمت تتر میتوان تشخیص داد که فردا شاهد جهش در نرخ ارز خواهیم بود» (بهارنیوز. ۲۵ خرداد ۱۴۰۴).
او تأکید دارد که بانک مرکزی سعی کرده با ابزارهایی مانند توقف واریز و برداشت در صرافیهای ارز دیجیتال از جمله نوبیتکس، قیمت تتر را کنترل کند، ولی در نهایت شاهد جهش قیمتی بودهایم. چنین اقدامی اگر چه بهصورت موقت نوسان را کاهش میدهد، اما تأثیرات عمیق روانی و اقتصادی آن در بازار ارز باقی میماند.
افزایش شدید قیمت دلار، بیش از هر چیز، زندگی روزمره مردم را نشانه رفته است. وقتی نرخ ارز با چنین سرعتی بالا میرود، قیمت کالاهای اساسی نیز بلافاصله واکنش نشان میدهند. واردات کالاهای ضروری گرانتر شده و هزینه تمامشده تولید داخلی نیز با افزایش قیمت مواد اولیه رشد میکند. به این ترتیب، تورم در حوزه کالاهای خوراکی، دارو، انرژی و خدمات عمومی تشدید میشود. در چنین شرایطی، خانوادههای طبقه متوسط و فرودست نخستین قربانیان این تلاطم خواهند بود.
حقشناس درباره آینده نرخ ارز در صورت تداوم تنشهای نظامی میگوید: «اگر دست بانک مرکزی باز باشد و ارز تزریق کند، شاید نرخ دلار پایینتر از ۹۰هزار تومان بیاید... اما اگر جنس تنشها بالا بماند و بحث توافقی مطرح نباشد، متأسفانه، چون همچنان ریسکها بالاست، افزایش تقاضای شدیدی را در بازار خواهیم داشت» (همان منبع).
این سخنان نشان میدهد که اقتصاد ایران ممکن است وارد مرحلهای شود که ویژگیهای یک اقتصاد جنگی را در خود متبلور سازد: نوسانات شدید، کاهش توان مصرفی مردم، هجوم به بازارهای پناهگاه مانند طلا و ارز، و فروپاشی تدریجی اعتماد عمومی به نهادهای اقتصادی.
در مجموع، وضعیت اقتصادی کنونی ایران با نشانههایی از «اقتصاد جنگی» تعریفپذیر است. بالا رفتن نرخ ارز، افت شاخص بورس، نوسانات در بازار مسکن و خودرو، و کاهش قدرت خرید مردم، همگی نشان از بحرانی دارند که با ابزارهای پولی و دستکاری بازار قابل مدیریت نیست. آنگونه که کارشناسان همین رژیم هشدار میدهد، دلار از هماکنون در حال پیمودن سیر صعودی است و قطعاً با توجه به شرایط جنگی باید انتظار وضعیت وخیمتری را بهخصوص دهکهای پایین داشت.