تاریخچه جنبش کارگری و جشن اول ماه مه در ایران

🔻در سال 1299 هم زمان با اوجگیری جنبش گیلان، اتحادیه کارگران چاپخانه‌های تهران به‌مناسبت روز جهانی کارگر اعلامیه‌یی منتشرنمود. دراعلامیه از عموم کارگران خواسته شده بود که جشن اول ماه مه را با شکوه هر چه بیشتر برگزار نمایند.
🔻اول ماه مه (11اردیبهشت) 1299 برای اولین بار به‌طور علنی وعمومی جشن گرفته شد.
🔻در سال 1300 جشن اول ماه مه با شرکت هزاران کارگر که خواستار کاهش ساعت کار به هشت ساعت در روز بودند، برگزار گردید.
🔻در 1304 پلیس رضا خانی مخالفت خود را با برگزاری جشن و مراسم اول ماه مه اعلام کرد. کارگران و زحمتکشان توسط پلیس مزدور برای کشف اعلامیه و بیانیه گروهها و سازمانهای مترقی مورد باز رسی بدنی قرار گرفتند. روزدوم ماه مه (12اردیبهشت) 1306 ”ادیب السلطنه“ نماینده رئیس شهربانی به همراه گروهی از افراد پلیس به چاپخانه‌ها ریخته کسانی را که اقدام به چاپ ونشراعلامیه نموده بودند، بازجویی کرد. نماینده رئیس شهربانی چاپخانه‌ها رابازرسی نموده وبامتهم کردن چند نفر از کارگران دستورجلب آنهارا صادر نمود.
🔻در سال 1307 جشن اول ماه مه به دعوت اتحادیه‌های کارگری برگزار شد. اتحادیه‌ها تصمیم به برپایی این جشن در باغی نزدیک تهران گرفتند. اتحادیه مرکزی سه نفر از کارگران را مسئول برگزاری جشن کرد. بیش از 800نفراز کارگران نساجی، چاپخانه‌ها، کفاشی‌ها و... در این مراسم شرکت کردند. هزینه‌های جشن را خود کارگران پرداخته بودند. چند روز پس از برگزاری جشن، پلیس از برگزاری مراسم اول ماه مه با خبر شد. بلافاصله حدود 100نفر از کارگران و رهبران اتحادیه‌ها را به اتهام به راه‌انداختن اجتماع غیرقانونی دستگیر و زندانی نمودند. افراد دستگیر شده به تفاوت تا 5ماه در زندان به‌سر برده و بعد آزاد شدند.
🔻طی سال 1308 آزادی‌های سیاسی به‌شدت محدود گشت. دستمزدها به میزان چشم‌گیری کاهش پیدا کرد. در این شرایط اتحادیه مخفی کارگران نفت به نام ”جمعیت کارگران نفت جنوب“ تشکیل شد. نمایندگان کارگران در کنفرانس‌هایی پیرامون ”تجدید نظر در قرار داد شرکت نفت، افزایش دستمزد، تأسیس کتابخانه و... “. به بحث و تبادل نظر پرداختند. جمعیت کارگران نفت برای گرفتن خواست‌های کارگران روز اول ماه مه را اعتصاب عمومی در تمامی مناطق نفتی اعلام کرد. در اعتصاب روز 11اردیبهشت، 1308 بیش از 20هزار کارگر شرکت جستند. پلیس رضا خانی برای خاموش کردن اعتصاب، دهها نفر از کارگران فعال را دستگیر نمود. اما اعتصاب باز هم گسترش یافت. مردم به حمایت ازکارگران اعتصابی برخاستند. بعضی خواست‌های کارگران عبارت بود از:
1-به‌رسمیت شناختن اتحادیه‌های کارگری
2-قانونی شدن روز کارگر.
3-رسیدگی به اختلافات بین ایرانی‌ها و اروپایی‌ها فقط در صلاحیت دادگاههای ایران باید باشد.
4-آزادی کارگران زندانی.
5-افزایش دستمزد.
6-تأمین مسکن توسط شرکت برای کارگران.
7-شرکت نمایندگان کارگران در اداره کار و هیأت بهداشتی.
🔻در سال 1309 تعداد زیادی از کارگران زحمتکش قالی باف مشهد و حومه جشن اول ماه مه را برگزار کردند. کارگران به علت ممنوع بودن هر گونه تجمع به‌مناسبت روزکارگر، مخفیانه به ”کوه سنگی“ درنزدیکی شهررفتند.
🔻اول ماه مه 1310 نیز شاهد اعتصاب 400نفر از کارگر رزمنده کارخانه نساجی ”وطن“دراصفهان بود. برخی از خواست‌های کارگران عبارت بود از:
1-آزادی تشکیل سندیکا و اتحادیه.
2-هشت ساعت کار روزانه.
3-لغو سیستم کنترل در ورودی کارخانه.
4-لغو جریمه و تنبیه بدنی.
5-پرداخت کلیه مخارج بیماری کارگران توسط کارفرما.
🔻جشن اول ماه مه 1310 را کارگران تبریز به علت شرایط خفقان و تروردر کوه‌های اطراف شهر برگزار نمودند..
🔻جشن روز کارگر در سال 1317 توسط عده‌یی از کارگران چاپخانه‌ها همراه با خانواده‌های‌شان دریکی ا ز رستورانهای تهران و با حضور نمایندگان اتحادیه چاپخانه‌ها برگزار شد. پلیس رضاخانی به رستوران محل تجمع حمله کرده و تعدادی از کارگران را دستگیر نمود.
🔻در سال 1320 بعد از فرار مفتضحانه رضاخان، کارگران پس ازسال‌ها مبارزه موفق شدند که قانونی شدن ”روزکارگر“ عید جهانی خود را همراه با تعطیلی آن روز به دولت جدید تحمیل نمایند.
🔻اول ماه مه 1323 دهها هزارنفر ازکارگران قهرمان میهن‌مان در تهران و شهرستانها در تظاهرات این روز شرکت نموده و بار دیگر اتحاد و همبستگی خود را برای کسب حقوق خویش اعلام نمودند.
خواسته‌های کارگران در جشن اول ماه مه 1324 این بود:
1-آزادی بیان و اجتماعات
2-کار برای همه بیکاران
3-تصویب قانون بیمه کارگران
4-تساوی دستمزد زنان و مردان کارگر.
5-اجرای قانون کار و بیمه‌های اجتماعی و... .
🔻نفت گران خوزستان در 1325 اتحاد و همبستگی خود را به شکل ”اتحادیه یی“ اعلام نمودند. در جشن روز کارگر بیش از 80هزار نفر از کارگران و زحمتکشان خوزستان شرکت کرده و در پایان مراسم دست به تظاهرات شکوه‌مندی زدند.
🔻در 9اردیبهشت 1330 مصدق کبیر دولت ملی خود را تشکیل داد. دولت مصدق فعالیت اتحادیه‌های کارگری را آزاد اعلام کرد و روز اول ماه مه به‌عنوان روز کارگر را نیز به‌رسمیت شناخت. به این ترتیب کارگران به یکی از خواست‌های دیرینه خود رسیدند. روزاول ماه مه (دوروز پس از آغاز حکومت مصدق) و درآستانه دوران جدید حیات آزادی در ایران، کارگران و زحمتکشان میهن، جشنی سراسری برگزار کردند. در تهران بیش از 80هزارنفر از کارگران و زحمت‌کشان وسایراقشار و طبقات مردمی در مراسم و تظاهرات شرکت کردند. و از اولین ثمرات مبارزات خودکه آزادی برگزاری مراسم و تظاهرات بود، بهره‌مند شدند.
🔻در سال 1331 مراسم سالروز اول ماه مه در تهران به علت حکومت نظامی برپا نشد. ولی در شهرهای اصفهان، آبادان، مازنداران و تبریز تظاهرات و جشن برپا گردید. بعد از کودتای 28مرداد 1332 هر گونه آزادی سیاسی، اعتصاب‌ها و تشکل کارگری ممنوع شد. به همین ترتیب برگزاری مراسم اول ماه مه ممنوع گردید. پس از مدتی دولت شاه اعلام کرد که روز تولد رضاخان دیکتاتور به‌عنوان روز کارگر اعلام می‌شود. اماکارگران هر ساله خود در روز اول ماه مه کار را تعطیل و عید جهانی‌شان را جشن می‌گرفتند.
🔻درسال‌های پس از کودتای سیاه 28مرداد 1332 به یک‌باره تمامی آنچه که کارگران در سال قبل و دوران حکومت ملی دکتر مصدق به‌دست آورده و در روز جهانی کارگر به بزرگ‌داشت آن می‌نشستند، از دست رفت و عید کارگران به عزای واقعی تبدیل شد، سرکوب و زندان و تعطیلی تشکل‌های کارگری اولین مشخصهٴ دوران پس ازکودتا بود که تا سال‌ها پس از آن ادامه یافت.
🔻در سال 1352 تحت فشار نیروی عظیم کارگران و ثبات سیاسی و اقتصادی حکومت شاه، روز 11اردیبهشت به‌عنوان روز تعطیل رسمی کارگری شناخته شد. هر ساله سندیکاهای فرمایشی وابسته دولتی در روز کارگر، دست به راه‌پیمایی زده و رژیم شاه را تأیید وستایش می‌کردند.
🔻دربهمن 1357 قیام خلق منجر به سقوط رژیم پهلوی گردید، کارگران و زحمت‌کشان میهن در اردیبهشت 1358 جشن اول ماه مه را همراه با تظاهرات و میتینگ‌های چندین هزارنفری برگزار کردند. در تبریز کارگران و زحمت‌کشان در باغ گلستان تجمع نموده و از آنجا دست به راه‌پیمایی زدند. در این راه‌پیمایی بیش از پنجاه هزار نفر شرکت کردند. درآبادان هزاران نفر از نفت‌گران همراه با دیگر کارگران و زحمت‌کشان جشن اول ماه مه را برگزار کردند. تظاهر کنندگان شعار می‌دادند: ”اول ماه مه و جشن جهان است امروز“. در تهران چندین گردهم‌آیی بزرگ توسط کارگران و دانشجویان به‌مناسبت اول ماه مه روز جهانی کارگران برگزار شد. سازمانهای انقلابی و پیش‌تاز مانند سازمان مجاهدین خلق ایران در شمار اولین برگزارکنندگان اولین جشن ماه مه پس از سقوط دیکتاتوری سلطنتی بودند.
🔻 با سرکوب سراسری جنبش انقلابی مردم ایران در سی خرداد سال 1360، جنبش کارگری ایران نیز به‌شدت سرکوب شد و مانند دوران سیاه پس از کودتای 28مرداد، جنبش کارگری نیز میدان عمل گسترده قبلی خود را از دست داد، اما دیکتاتوری فاشیستی-مذهبی خمینی بنا بر ماهیت فریب‌کارانه خود با تشکیل یک نهاد جعلی به نام خانهٴ کارگر تلاش کرد دیکتاتوری را با فریب و نیرنگ بپوشاند. آخوندها تعطیلی روز جهانی کارگر را لغو کردند اما خانهٴ کارگر جعلی خود را ملزم به برگزاری یک مراسم ساختگی و یک نمایش حکومتی کردند که مورد نفرت کارگران ایران است و در انزوای کامل توسط پاسداران و تعداد ا نگشت شماری بسیجی سرکوبگر برگزار می‌شود تا دست‌مایهٴ یک گزارش خبری یکی دو دقیقه‌ای خبرگزاریهای رسمی رژیم برای صدور به آنتن خبرگزاریها گردد. متقابلاً کارگران انقلابی ایران نیز با گردهم‌آیی‌های متعدد و پراکنده، آیینهای واقعی روز جهانی کارگر را در تمامی گسترهٴ میهن برگزار می‌کنند تا روزی که این کانونهای پراکنده، به هم‌دیگر پیوسته و رود خروشان کارگران، دانشجویان در پیوند با کانونهای انقلابی پیشتاز و هزار اشرف، بنیان حکومت ضد‌مردمی و ضدکارگری آخوندها از ریشه برکنده شود.
🔻 بنا‌ به گزارشهای دریافتی در سال 1396 (امسال) روز یکشنبه 10 اردیبهشت جمعی از زندانیان سیاسی محبوس در زندان گوهردشت مراسمی به‌عنوان بزرگداشت روز جهانی کارگر برگزار کردند.
در این مراسم یاد و خاطره جمعی از شهیدان و هم بندیان زندانیان سیاسی کارگر از جمله شاهرخ زمانی، علی صارمی، ستار بهشتی، افشین اصانلو و غلامرضا خسروی نیز گرامی داشته شد.
زندانیان با یادآوری تغییر دوران و هجرت پیروزمند رزمنده شیران ارتش آزادی عنوان کردند زمانی اعتراضات و اعتصابات کارگران در زنجیر رژیم آخوندی و دیگر اقشار تحت ستم مثمرثمرتر خواهد بود که این اعتراضات در جهت اعمال مقاومت سازمان‌یافته قرار بگیرد. وضعیتی که اینروزها با رادیکالیزه شدن اعتراضات کارگران و سایر اقشار اجتماعی شاهد آن هستیم.