از خون جوانان وطن لاله دمیده
از ماتم سرو قدشان، سروها خمیده
در سایه گل بلبل از این غصه خزیده
گل نیز چو من در غمشان جامه دریده
نزدیک به یک قرن پیش یک افسر آزاده و یک فرمانده شجاع ایرانی، شورش افسران میهن‌پرست علیه حکومت وابسته مرکزی را آغاز کرد و در این مسیر خون پاکش را فدیه رهایی مردم ایران نمود.
کلنل محمدتقی‌خان پسیان
«ما باید با هر کس که خائن وطن است، بجنگیم… ما بایست ریشه‌های سنگین خیانت را نابود سازیم».
محمدتقی‌خان پسیان از همان اوان جوانی سری پرشور داشت. از اولین مدافعان ایران در جریان جنگ جهانی اول بود که هنگام اشغال ایران در مقام فرماندهی نیروی ملیون در برابر نیروی اشغالگر روس و قوای قزاق در همدان سنگر بست. در سال ۱۲۹۹ شجاعت و فرماندهی‌اش، به‌خصوص در شکست قوای روسیه که به ایران تجاوز کرده بودند، زبان‌زد همگان شد.
کلنل پسیان در طی دوره هوانوردی
پس از نائل شدن به درجه «یاوری»(سرگردی) به مدت ۳سال در اروپا دوره هوانوردی و مکانیک را در آلمان گذراند. او در آلمان علاوه بر هوانوردی، ریاضیات عالی و موسیقی نوین را نیز فراگرفت و بخشی از سرودهای ژاندارمری و اشعار ملی ایران را به اسامی «سه سرود ملی و هفت آواز محلی ایرانی» با یک مقدمه به زبان آلمانی به چاپ رساند که مورد توجه موسیقی‌دانهای آلمانی قرار گرفت.
پس از بازگشت به ایران، در تاریخ ۳۰تیر ۱۲۹۹ یعنی ۷ماه قبل از کودتای سوم اسفند رضاخان و روی کار آمدن کابینه سراسر خیانت سید ضیاء، ریاست ژاندارمری خراسان را به‌عهده گرفت.
افکار آزادیخواهانه کلنل پسیان برایش در میان مردم نفوذ و اعتبار فراوانی به‌دست آورد. او از جمله میهن‌پرستان سلحشوری بود که پس از شکست انقلاب مشروطه، تن به تسلیم در برابر حاکمیت مجدد استبداد و روی کارآمدن عناصر مزدوری چون وثوق‌الدوله و قوام‌السلطنه نداد.
کلنل پسیان در طول مدتی که قیام را رهبری می‌کرد، خدمات بسیار ارزنده‌ای به خراسان نمود. از جمله بهبود وضعیت نابسامان اقتصادی و سیاسی خراسان، گرفتن مالیات از سرمایه‌داران و زمینداران بزرگ، تشکیل کمیته عدالت برای رسیدگی به شکایات مردم، تشکیل کمیته مبارزه با مواد مخدر در خراسان، ایجاد انبار گندم مدرن(سیلو)، ایجاد ۳مدرسه دولتی، تأسیس بانک، تشویق صادرات ایران، ایجاد تفریحگاههای سالم موسیقی و فرهنگی و دهها خدمات عمرانی و فرهنگی دیگر.
با بالا‌گرفتن جنگ قدرت در تهران بین سران فاسد پایتخت، قوام‌السلطنه، مهره استعمار انگلیس که به نخست‌وزیری رسیده بود، در نخستین اقدام دستور داد کلنل پسیان در خراسان سرکوب شود.
سیاستمدار و روزنامه‌نگار وقت، حسین مکی، درباره روابط کلنل پسیان و رضا خان می‌نویسد:
«سردار سپه(رضا خان)… افسر رشید ژاندارمری را شناخته بود که چقدر کله‌شق و متهور و سخت‌گیر است… [رضاخان]… میل داشت با همکاری قوام‌السلطنه… کلنل را سرکوب کند… (قوام) و رضاخان تصمیم می‌گیرند برای خاتمه دادن به قضیه خراسان(کلنل) متوسل به قوه قهریه شوند… قوام‌السطنه… به‌وسیله تلگراف و نامه و قاصد مخصوص، عده‌ای از متنفذین(و خوانین مشرق) خراسان را به ضد کلنل تحریک(و تجهیز) می‌کند».(تاریخ ۲۰ساله، حسین مکی، ج ۱)
به این ترتیب کلنل پسیان با توجه به نفوذ بیگانگان در ایران و نابسامانی اوضاع کشور مبارزه با حکومت مرکزی را آغاز کرد و چنین بود که قیام افسران شورشی در استان خراسان به‌وقوع پیوست. پسیان با قیام خود در خراسان بخشی از مقاومت مردمی را علیه حاکمیت جدید استبداد رهبری کرد.
همزمانی قیام خراسان با جنبش سردار جنگل، میرزا کوچک خان و قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز بیانگر اوج‌گیری مقاومت مردم در برابر مستبدان و مزدوران بود که بر مقدرات کشور حاکم شده بودند.
سرانجام روز ۱۰مهرماه سال ۱۳۰۰ به دستور رضاخان در زد و خوردی که به تحریک قوام‌السلطنه با همدستی برخی رؤسای عشایر در تپه‌های «داوودلی» در جعفرآباد، روستایی واقع در شرق قوچان، درگرفت، کلنل پسیان، این مبارز خستگی‌ناپذیر و دلیر مردم ایران، به همراه همرزمانش پس از ساعتها نبرد، در سن ۳۰سالگی به شهادت رسید و مزدوران ددمنش سر پرشور و آزادی‌طلب او را از تن جدا کردند.
در روز ۱۶مهر ماه ۱۳۰۰ شمسی با حضور گسترده مردم پیکر کلنل آزادیخواه، با اجرای تشریفات نظامی در کنار آرامگاه نادرشاه در مشهد به خاک سپرده شد. پس از مدتی در یک اقدام کینه‌توزانه قوام‌السلطنه و رضا خان، دستور به جابه‌جایی پیکر پسیان از باغ نادرشاه را صادر کرده و حتی قبر او را محو کردند. پس از سال‌ها با روی کار آمدن دکتر مصدق و به‌دنبال درخواستهای مردمی دوباره پیکر پسیان به کنار آرامگاه نادرشاه انتقال یافت.
تأثیر قیام کلنل پسیان بر هنرمندان
قیام کلنل پسیان و روح آزادیخواه و وطن‌پرست او تأثیر زیادی روی شاعران و موسیقیدانان آن دوره گذاشت و اشعار و ترانه‌های بسیاری برای او سرودند و خواندند.
عارف قزوینی شاعر دوران مشروطیت
عارف قزوینی، ترانه‌سرا، شاعر، آهنگساز و خواننده مشهور دوران انقلاب مشروطه که با عقاید میهن‌پرستانه کلنل پسیان آشنا بود، به او پیوست و به‌عنوان یکی از مشاوران نزدیک رهبر قیام، در راه تحقق آرمانهای وی صمیمانه تلاش کرد. در سال۱۳۰۰عارف قزوینی شعری برای وی سرود:
این سر که نشان سرپرستی‌ست
امروز رها ز قید هستی‌ست
با دیده عبرتش ببینید
کاین عاقبت وطن پرستی‌ست
عارف همچنین در کنسرت پرشوری که در تهران اجرا کرد، تصنیف «گریه کن» را خواند:
گریه کن که گر سیل خون گری ثمر ندارد
ناله‌ای که ناید ز نای دل اثر ندارد
هر کسی که نیست اهل دل، ز دل خبر ندارد
دل ز دست غم مفر ندارد
ترانه به‌یاد ماندنی «از خون جوانان وطن لاله دمیده» نیز که یکی از زیباترین و تاثیرگذارترین ترانه‌های ملی است، توسط عارف در سوگ کلنل سروده شد. می‌گویند تأثیر این ترانه بر جوانان در آن موقع، از اثر ۱۰سخنرانی و مقاله درباره جان‌فشانی به‌خاطر آزادی و مشروطه بیشتر بوده است.
کلنل پسیان - آخرین سخن
نیروهای مزدور دولتی در ۹مهر ۱۳۰۰ با حمله به بجنورد و خلع‌سلاح ژاندارم‌ها کنترل شهر را در دست گرفتند. کلنل پسیان برای دفع مزدوران، شبانه با گروهی از افسران شورشی به سوی قوچان شتافت و در تپه‌های داوودلی جعفرآباد با آنها روبه‌رو شد و جنگید. کمی نفرات و کاهش مهمات افسران شورشی عرصه را بر کلنل و قوای ژاندارم تنگ کرد. فرستادگان او برای آوردن مهمات از جعفرآباد به جبهه بازنگشتند. کلنل یکه و تنها در حالی که محاصره شده بود تا آخرین فشنگ جنگید و کشته شد. مزدوران پس از نبرد سرش را از تن جدا کردند و به قوچان بردند. به این ترتیب قیام محمدتقی‌خان پسیان که از ۱۲فروردین ۱۳۰۰ شروع شده بود در ۱۰مهر همان سال پایان گرفت.
به این ترتیب شهید راه وطن، کلنل شورشی محمد تقی‌خان پسیان، سرباز پاکباز آزادی و قهرمان نبرد تا آخرین گلوله، به عهد خود وفا کرد و سر بر آستان آزادی نهاد. او یکبار گفته بود:
«مرا اگر بکشند قطرات خونم کلمه ایران را ترسیم خواهد کرد و اگر مرا بسوزانند خاکسترم نام وطن را تشکیل خواهد داد».
می‌گویند در هنگام جدا کردن سر از تن، می‌خروشید که: «وطنم، وطنم، ایران…
