قیام ۱۴۰۱ دارای برگ‌هایی زرین است که بازنگری در آنها هم حس غرور و افتخار را برمی‌انگیزد و هم حماسه و شجاعت. تأمل در تصاویر و اسناد و بازبینی فیلم‌های آن دوره هنوز هم بیننده را در برابر ایستادگی زنان و دختران ایرانی مبهوت می‌سازد. آنان با لحن‌هایی استوار و حرکاتی شورانگیز، در برابر نیروهای مسلح ضدشورش ایستادگی کردند و چشم‌اندازی از مقاومت انقلابی و مخاطره‌پذیری سیاسی را به نمایش گذاشتند. آوازه‌ٔ پایداری این زنان در سطح بین‌المللی نیز منتشر شد، تا آنجا که هنگام اشاره به «زن ایرانی» در محافل جهانی، صفت‌های «شجاع» یا «فوق‌العاده شجاع» نیز با آن همراه می‌شد.
همگان - چه موافق و چه مخالف - اذعان دارند که زنان و دختران ایرانی نقش پیشتاز و تعیین‌کننده‌‌یی در رهبری آن قیام عظیم ایفا کردند.
باطل‌شدن انگاره‌های کلیشهیی درباره‌ٔ زن ایرانی
اگر چه زنان با عمل و ظهور خویش ساختارهای بن‌بست‌ساز را شکستند و نقش محوری در قیام بازی کردند، اما شبه‌آلترناتیوهای وابسته و هم‌پیمان ارتجاع، بازتولید انگاره‌های کلیشهیی درباره‌ٔ زن ایرانی را دنبال نمودند. آنان کوشش کردند القا کنند که مشکل اساسی مردم ایران با فاشیسم دینی فقط از مسیر تغییر پوشش زنان قابل خوانش است. گویی اگر این رژیم از حجاب اجباری کوتاه بیاید، قابل تعامل است.
آنها از بازنگری در مسائل بنیادی‌تر ــ نظیر فقدان آزادی‌های دموکراتیک، قتل و کشتار زندانیان سیاسی، گسترش بازداشت‌ها و زندان‌ها، سرکوب گسترده و نظام‌مند، تبعیض و سرکوب اقلیت‌ها، شکل‌گیری ساختارهای توتالیتری و استبدادی مبتنی بر ولایت مطلقه فقیه، صدور عملیات تروریستی، تخریب اقتصادی، فقر، تورم، فروپاشی‌های فرهنگی و اجتماعی، نابرابری‌های قانونی و اجتماعی علیه زنان، زن‌ستیزی و نقض گسترده حقوق‌بشر ــ عامدانه غفلت ورزیدند.
تصویری تازه از زیست سیاسی و اجتماعی زن ایرانی
ایستادگی و رهبری زنان و دختران شجاع ایرانی در آن قیام سراسری، تصویری تازه از زیست سیاسی و اجتماعیِ زن ایرانی را به‌نمایش گذاشت و نشان داد که آزادی و رهبری زنان مفهومی فراتر و ژرف‌تر از آن الگوهای تک‌بعدی و بورژوایی است.
بدیهی است که هزینه‌ٔ این رهبری و مقاومت، گران و خونین بود. شماری از این زنان و دختران در جریان قیام جان خود را فدا کردند و بسیاری دیگر از جمله نزدیک به ۳۰۰۰۰نفر بازداشتی، تحت شرایطی غیرانسانی در زندان‌های انبوه این رژیم محبوس شدند و با شکنجه‌ها و تحقیرهای بی‌سابقه‌‌یی روبه‌رو گردیدند.
کمیسیون زنان شورای ملی مقاومت در ۴آذر ۱۴۰۱ فهرستی از زنان و دختران شهید قیام تا روز صدوچهلم منتشر کرد؛ فهرستی که نام ۸۰تن از بهترین فرزندان خلق ایران را در خود دارد و هر ناظر آگاه را در برابر عظمت فداکاری آنان به اندیشه وامی‌دارد.
کهکشان نام‌های ماندگار
نام‌هایی چون مهسا(ژینا) امینی، نیکا شاکرمی، غزاله چلاوی، حنانه کیا، مهسا موگویی، حدیث نجفی، شیرین علیزاده، اسراء پناهی، آرنیکا قائم‌مقامی، فرشته احمدی، یلدا آقافضلی، آیلار حقی و آیدا رستمی، به‌دلیل پیوند خوردن با فرازهایی تعیین‌کننده از قیام یا به سبب آمیختگی با رخدادهایی ویژه، بیش از دیگران در ذهن‌ها حک شده‌اند؛ اما هر یک از این قهرمانان سرگذشتی درخشان و مستقل دارند و جامعهٔ معاصر ایران مدیون زحمات و فداکاری تک‌تک آنان است.
فهرستی بلند از اسامی مانند شیده، سپیده، کیمیا، سها، فاطمه، مریم، دنیا، سمیرا، آریانا، زهرا، فرانک، غزال، عاطفه، مائده، ناهید، آرام، نگین، هانیه، سمانه، اشرف، دریا، ماریا، پگاه، مژگان، نسرین، پرستو، نسیم، دیانا، پریسا، کبری، بهناز، سارینا، مرضیه، مونا، صدف، پریسا، هلن، فرزانه، سمیه، نادیا، آیناز، غزاله، زلیخا، لینا، هدیه، بهار، شیرین، ستاره، روشنا، مینو و... نام‌های دیگری از کهکشانی از نام‌های ماندگارند که هر یک هم‌چون ستاره‌‌یی در آسمان تاریک وطن می‌درخشند و نور امید می‌پاشند. آنها ارادههای جمعی ما را از جرأت و جسارت لبریز می‌سازند و انگیزه‌ٔ استمرار راه تا رسیدن به پیروزی را تقویت می‌کنند.
گل‌دادن خون‌های پاک
صدای چکیدن قطره‌قطره‌ٔ خون این قهرمانان بر کف خیابان‌های ملتهب ایران، در سطح ملی و فراملی طنین‌انداز شد. یکی از دست‌آوردهای مهم این حرکت عمومی، انتشار بیانیه‌ٔ بیش از ۱۰۰۰زن برجسته‌ٔ جهان در آستانه‌ٔ نخستین سالگرد قیام ۱۴۰۱ بود. آنها در همبستگی با زنان ایران نوشتند:
«در مقابل سبعیت و وحشیگری رژیم آخوندی، جهان شجاعت و جسارت زنان و دختران ایران را در جریان قیام مشاهده کرد که با دستان خالی و با به‌خطر انداختن جان خود در مقابل نیروهای سرکوب رژیم، به‌ویژه نیروهای سپاه پاسداران و بسیج ایستادند و فریاد زدند: چه باحجاب، چه بی‌حجاب، پیش به‌سوی انقلاب».
نیروی فشرده‌ٔ تغییر در ایران
آنچه برجسته است، این‌که این شجاعت و نقش پیشتازانه یک پدیدآیند یا رخداد آنی نبود، بلکه ریشه‌هایی عمیق در یک سده مقاومت زنان ایران در برابر دیکتاتوری‌های سلطنتی و دینی دارد.
مریم رجوی در سال‌های گذشته درباره‌ٔ این زنان و دختران اظهار داشته است:
«به خواهرانم در سراسر ایران باید بگویم که هر چند درد نابرابری و تحقیر و اهانت، همه‌ٔ وجودتان را در هم می‌فشارد، هر چند که آخوندها حقوق و آزادی‌های فردی و خانوادگی و اجتماعی و سیاسی‌تان را زیر پا گذاشته و می‌خواهند از هویت انسانی ما چیزی باقی نگذارند، اما در شما چنان قدرتی نهفته است که زن ایرانی را نیروی سرنگون‌کننده‌ٔ رژیم آخوندی کرده است.
وقتی در قلب تهران قیام می‌کنید... خواسته مردم ایران را ارادههای شما محقق می‌کند و این شمایید که آینده ایرانید.
دشمنی‌ها و جنایت‌های رژیم آخوندی علیه شما، به این دلیل است که از شما وحشت دارند. جامعهٔ ایران آکنده از نوخواهی و عطش سوزان برای تغییر است. نیروی فشرده شده‌ٔ تغییر در ایران، در شما به‌عنوان پیشتازان این مبارزه است. شکست قطعی بنیادگرایی از شما ساخته است»(کتاب زنان نیروی تغییر ص ۱۴ـ۱۳)
سوگند جمعی
زنان و دختران شورشی و قهرمانان قیام ۱۴۰۱ نه تنها سمبل‌های انگیزه‌آفرین و غرورمند، بلکه عاملان اصلی جهت‌دهی و پیشبرد مسیر رهایی‌اند. آنان پیشتازان قیام و نیروی محرکه‌ٔ محقق‌کننده‌ٔ سرنگونی بنیادگرایی‌اند. به یاد و به حرمت آن قهرمانان جان‌باخته سوگند می‌خوریم راه آنان را تا هنگام شکفتن لبخندهای پیروزی بر چهره‌های داغدیده در میدان آزادی پی‌بگیریم و نام و یادشان را در حافظه جمعی به نسل‌های آینده بسپاریم.
