کلیدواژه‌های «دانشجو و دانشگاه» در میهن ما همواره تداعی‌کنندهٔ روشن‌بینی و روشنگری، علم، پیشرفت، مدنیت، فرهیختگی و ستیز علیه کهنگی و تاریک‌اندیشی بوده‌اند. فراتر از این ویژگیهای ستودنی، دانشجو و دانشگاه با مؤلفه‌های آزادیخواهی، بن‌بست‌شکنی و اعتراض علیه دیکتاتوری شناخته می‌شوند. درهم‌آمیختگی دانش با آزادی، دانشگاه را تپشگاه و الهام‌بخش آزادگی کرده است. تپشگاهی که پیوسته نگاه دگراندیشان و آزادی‌جویان را به خود معطوف می‌کند.
نقش‌آفرینی دانشگاههای ایران در قیام ۱۴۰۱
قیام ۱۴۰۱ اوج درخشش دانشگاههای ایران در پرچمداری آن قیام بود. به‌خاطر داریم که با آغاز قیام سراسری، دانشگاههای ایران با پیروی از دانشگاه شریف، به کانون‌های الهام‌بخش قیام و اعتراض تبدیل شدند. کمتر روزی بود که دانشگاه در رویارویی با لبه‌ٔ جلویی نیروی سرکوبگر و عوامل میدانی و اطلاعاتی حکومت بهای قیام سراسری را نپردازد. ترک کلاس‌های درس، شعارنویسی در راهروها و اماکن دانشگاه و نیز بر روی درها و صندلی‌ها، ساختن قایق رنگین‌کمانی کیان و انداختن آن بر آب‌های خون‌آلود، پاشیدن رنگ قرمز بر دیوارها، بزرگداشت شهیدان قیام، همبستگی و مقاومت در برابر تمهیدات سرکوبگرانه و احکام تعلیق و اخراج، سردادن شعارهای رادیکال، راه‌اندازی تجمع و راه‌پیمایی در محوطه‌ٔ دانشگاه، ساختن ترانه‌ها و سرودهای انقلابی و دیگر آثار هنری، تحریم سیرک‌های به‌اصطلاح گفتگو و نیز مرزکشیدن با هر نوع مماشات، مقاومت در برابر یورش نیروی انتظامی و لباس‌شخصی‌ها، به‌جان خریدن خطر دستگیری و اعدام و نیز گلوله و گاز اشک‌آور و انواع تهدیدهای فیزیکی، روحی و روانی، بخشی از فعالیت‌های انقلاب دانشجویان در روزهای پر خون و آتش انقلاب دموکراتیک بود.
نگاهی به یک اعتراف
در قیام ۱۴۰۱ دانشگاهها به کنترل دانشجویان آزاده درآمد و چماقداران فرهنگی خامنه‌ای دچار روحیه‌باختگی، بی‌انگیزگی شده و به تحلیل رفتند.
در «فصل اول گزارش کمی تحلیل از وضعیت دانشجویی»، از اسناد منتشره در کانال تلگرامی «قیام و سرنگونی»، به این وضعیت اعتراف شده است:
«یکی از نکات نگران‌کننده در نسل جدید فعالان تشکل‌های انقلابی و بسیج، عدم غیرت و تعصب دینی نسبت به جایگاه ولایت فقیه و امام امت است؛ به‌طوری که در اغتشاشات اخیر دانشگاهها توهین به جایگاه و شخص ولی‌فقیه برای آنان، امری عادی و اقدامی اعتراضی از سوی طرف مقابل تلقی شده و نسبت به آن حساسیت جدی نداشتند».
در جایی دیگر از این سند به این پاراگراف برمی‌خوریم:
«به جز افراد بسیج دانشجویی که به‌صورت میدانی اقدام به مقابله با جریانها و افراد ساختارشکن می‌کردند، بقیه دانشجویان عضو اتحادیه‌های دانشجویی در تعریف نقش برای کنش‌گری مؤثر دچار سردرگمی بوده‌اند و این سؤال برای آنها مطرح بوده است که آیا مانند بسیج باید وارد فاز اقدامات میدانی شوند یا به تبیین و روشنگری و... دست بزنند!»
مقابله با دانشجویان و استادان آزاده
دستگاه سرکوب و کشتار موسوم به «نمایندگی ولایت فقیه در دانشگاههای ایران»، هم‌سو با دیگر ارگانهای ولی‌فقیه، برای مقابله با دانشجویان آزاده به اقدامات مختلف روی آورد. محاصرهٔ دانشگاه و یورش به داخل آن با وحوش انتظامی و نیروهای هار لباس‌شخصی و سرکوب عریان دانشجویان، بازداشت و ربودن و تحویل‌دهی آنها به نیروهای اطلاعاتی و امنیتی رژیم، صدور احکام مشعشع و بچه‌ترسان مانند احضار، اخطار، توبیخ شفاهی و کتبی و درج آن در پرونده انضباطی دانشجو، محرومیت از تسهیلات رفاهی از قبیل وام، خوابگاه و تغذیه و منع موقت از تحصیل یا تعلیق و اخراج از دانشگاه و... تصفیهٔ استادان آزاده از دانشگاهها نیز بخشی از این اقدامات سرکوبگرانه بود.
در همان سند به مطالب این‌چنینی برمی‌خوریم که نوعی زمینه‌سازی برای اخراج استادان دانشگاهها به جرم حمایت از قیام سراسری است.
«متأسفانه طیف گسترده‌یی از اساتید غیر انقلابی در دانشگاهها با دانشجویان معترض در دانشگاهها همراهی کردند. این همراهی در قالب تعطیلی کلاس یا صحبت علیه نظام در کلاس، صدور بیانیه‌های اعتراضی و حمایت از دانشجویان معترض و حضور در تجمعات رخ داده است».
اینجا دانشگاه است...
یک‌سال پس از قیام سراسری و اقدامات سرکوبگرانهٔ خامنه‌ای به‌وضوح می‌بینیم که دانشگاههای ایران هرگز از التهاب بازنایستاده‌اند. تب قیام و شورش در آنها فروننشسته است. تزریق ۱۵۰۰۰ چماقدار فرهنگی به دانشگاهها تحت عنوان «عضو هیأت علمی هم‌سو!» یکی از اقدامات شکست‌خوردهٔ حکومت برای کشتن دانشگاههای ایران است.
***
در سالگرد ۱۶ آذر و دوره کردن «روز مبارک دانشجو»، دانشجویان و دانشگاههای ایران برای به‌زیر کشیدن دشمنان آزادی با کانون‌های شورشی و خلق قیام‌آفرین هم‌سوگند می‌شوند.
آری اینجا دانشگاه است؛ درس نخستین‌اش، آزادی
اینجا دانشگاه است
میوهٔ درس نخستینش
تقدیس چکاچک طنین آزادی
در فرود شمشیری بر رگان تن خویش
سفر از قلب نبودن تا هم‌بودی و پیدا گشتن در خون
اینجا دانشگاه است
لحظهٔ سبز ملاقات دانش با زیبایی و آزادی
کوره‌ای سرخ مهیا شده در معبر تفتانیدن قلب
ذوب گشتن در عشق؛
عشق بهروزی خلق
اینجا دانشگاه است
درس بخشیدن آموزه‌ٔ خویش
به یتیمی لرزان اشک
خفته در پاشنهٔ سرد خیابان غروب
اینجا دانشگاه است
پرورشگاه حنیف و جزنی
اینجا دانشگاه است
ترم تا ترمش،
درک دانایی درد
فصل تا فصلش
مشق تاکتیک نبرد
اینجا دانشگاه است
درس نخستین‌اش، آزادی
