برای ایجاد و تکمیل زنجیره نفت و گاز در کشوری نفت خیز مانند ایران، صنعت پتروشیمی شکل گرفت. در ابتدا برای راه‌اندازی بهینهٔ آن، از راه‌کار تخفیف خوراک مورد نیاز این صنعت و تعرفه‌های سودآور استفاده شد. در نتیجهٔ رانتی که به خوراک پتروشیمی‌ها داده شد، واحدهای بزرگی ساخته شد. ولی این سیاست هر چه زودتر می‌بایست دستخوش تغییر ضروری می‌گردید تا این صنعت از صادر‌کننده مواد خام به صدور مواد فرآوری شده و با کیفیت سطح بالا ارتقا یابد اما از آنجا که این دگرگونی به‌دلیل منافع صاحبان و مدیران این صنعت که به رانت عادت کرده بودند و ترک این عادت برای این معتادان به کسب سود های بادآورده و دلارهای سبز رنگ ممکن نبود، لذا دستیابی به توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز در نظام غارت و چپاول به سرانجام نرسید. در حال حاضر با گذشت حدود ۳دهه از عمر صنعت پتروشیمی در ایران، هم‌چنان شاهد تولید بسیاری از محصولات خام با کمترین ارزش افزوده هستیم و بسیاری از زنجیره‌های مهم که باعث ایجاد ارزش افزوده و اشتغال می‌شود نادیده گرفته شده است.
تداوم رانت خوراک به پتروشیمی‌ها
علی حسینی کارشناس نفت و گاز می‌گوید: «تداوم رانت خوراک به پتروشیمی‌های گازی، مانع توسعه زنجیره ارزش نفت شده است. گاز طبیعی حق همه مردم است و ما نمی‌توانیم این منابع را به قیمت کم به سرمایه‌گذاری بدهیم که محصولی تولید کند و با صادرات آن درآمد قابل توجهی به دست‌آورد و مالیاتی هم نپردازد» (فارس.۳۰آذر۹۸).
دستاورد این رانت، ظرفیت تولید ۷ الی ۸میلیون تن متانول است اما میزان مصرف این محصول در داخل ایران خیلی اندک است و صرفاً برای صادرات تولید می‌شود. برای تولید ۱۵میلیون تن متانول، ۱۰درصد از کل گاز طبیعی کشور به‌عنوان خوراک مصرف می‌شود. با این حال قیمت متانول در دنیا در حال کاهش است و سوددهی واحدهای داخلی هم کم می‌شود. هم‌چنین این موضوع، عواقبی دارد از جمله این‌که زنجیره‌های دیگر صنعت را نابود می‌کند.
کارشناس دیگر صنعت پتروشیمی می‌گوید: «یکی از دلایل مهم اندک بودن هزینه خوراک پتروشیمی‌های متانول‌ساز و اوره و آمونیاک کشور، قیمت خوراک ارزان گاز طبیعی است، که در مقایسه با قیمت گاز طبیعی صادراتی کشور بسیار ناچیز است. به تعبیری رانت خوراک ارزان گاز طبیعی سبب قربانی شدن دیگر زنجیره‌های صنعت پتروشیمی شده است» (مهر.۱۶دی۹۸).
خام فروشی ۱۲میلیارد دلاری محصولات پتروشیمی
عضو اتحادیه صادر کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در رژیم می‌گوید، ارزش مالی صادرات صنعت پتروشیمی حدود ۱۲میلیارد دلار است. اما اگر این تولیدات در زنجیره تکمیلی خودشان قرار بگیرند و به جای خام فروشی، محصول نهایی آنها صادر شود، می‌تواند تا ۵۰میلیارد دلار درآمدزایی داشته باشد.
سعید زکایی، عضو هیأت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران نیز می‌گوید: «بیش از ۶.۵ میلیون تن تولید محصولات پلیمری داریم و مجموع حجم تولیدات پلیمری و شیمیایی کشور حدود ۱۲میلیون تن در سال است که اغلب این مواد، در بخش صادرات، به شکل ماده خام صادر می‌شود. اگر این محصولات به جای خام فروشی تبدیل به محصولات نهایی شوند، ارزش آنها که در حالت خام فروشی حدود ۱۲میلیارد دلار است، می‌تواند ۲ یا چند برابر شود و در کنار این ارزش آفرینی، اشتغال زایی به همراه داشته باشد» (اسکناس.۳۰آذر۹۹).
پتروشیمی‌ها مصیبتی بالاتر از کرونا برای صنعت پلاستیک
پس از اطلاع از رانت‌خواریهایی که صاحبان پشت‌پرده و مدیران صنایع پتروشیمی، [که جز عناصر پاسدار و کارگزاران بیت خامنه‌ای از طریق کارتل‌های بزرگ و مؤسسات پوششی و شبکه‌های بانکی نیستند و از خوراک‌های تأمین شده گازی، مفت و مجانی نصیبشان می‌شود]، حال نوبت به بررسی اقدامات داخل کشور این باندهای غارتگر می‌رسد تا در اینجا هم سهم لازم برای از بین بردن تولید داخلی و زمین زدن صاحبان بی‌پشتوانه، و غصب و غارت آشکار حقوق و درآمدهای عناصر غیرخودی کنند.
رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان مصنوعات نایلون و پلاستیک و مشمع و ملامین تهران می‌گوید پتروشیمی‌ها با عرضه نابسامان و نحوه قیمتگذاری مواد اولیه همان «بلایی» را سر صنعت پلاستیک می‌آورند که خودروسازان سر مردم آورده‌اند. با وجودی که ۹۰درصد از مواد اولیه صنایع پلاستیکی، از داخل تأمین می‌شود اما این روزها شاهد افزایش ۳ تا ۴برابری این محصولات در بازار هستیم.
«طبق گفته اصناف و فعالان صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، گرانی این روزهای پلاستیک و نایلون نیز به‌عملکرد پتروشیمی‌ها و نبود نظارت برمی‌گردد و با این‌که هدف از تأسیس واحدهای پتروشیمی کمک به تمامی بخش‌های صنعت و اشتغال‌زایی است، اکنون می‌بینیم که صنایع پایین‌دستی در تأمین مواد اولیه و واردات برخی ماشینآلات با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رویند و پتروشیمی‌ها هر روز به کسب سودی بیشتر از روز قبل می‌پردازند. مجتمعهای پتروشیمی با نوع عرضه و قیمتگذاری خود باعث میشوند که در نیروهای پایین‌دستی تردید و بیکاری ایجاد و متضرر شوند و کسی سراغ این صنعت نرود» (عصر‌اقتصاد.۳۰آذر۹۹).
تولیدکنندگان عرصه پلاستیک فریادشان به آسمان رسیده است که نابسامانی در عرضه مواد اولیه و قیمتگذاری کمرشکن پتروشیمی‌ها، باعث شدند که حدود سی الی چهل درصد از تولیدکنندگان، تولیداتشان را متوقف و تعطیل کنند. پتروشیمی‌ها به گونهای مواد اولیه را عرضه می‌کنند که رقابت کاذب ایجاد می‌شود و قیمتها افزایش مییابد. تولید کنندگان پلاستیک حتی حاضر شدند به آنها اجازه داده شود مواد اولیه را از خارج وارد کنند که خیلی پایینتر از قیمتی بود که پتروشیمی‌ها در بورس عرضه می‌کنند. در یک مقایسه آشکار و قابل فهم برای مردمی که این روزها در بازار خودرو آسیب دیده‌اند، می‌گویند: «بلایی که خودروسازان سر مردم می‌آورند و هرطور که دلشان میخواهد خودرو عرضه می‌کنند، پتروشیمی‌ها نیز همان بلا را سر صنعت پلاستیک و پلیمر می‌آورند» (شهاب شرق.۳۰ آذر۹۹).
سود پتروشیمی‌ها از ضرر کارخانجات تأمین می‌شود
تولید گران بخش پلاستیک، ترفندهای مختلفی که انحصارگران مواد پتروشیمی برای کسب سودهای بادآورده از سفره‌هایشان اتخاذ می‌کنند را رسانه‌ای هم کرده‌اند اما پتروشیمی‌ها به‌دلیل این‌که در تیول سپاه پاسداران خامنه‌ای هستند باکی از این افشاگریها ندارند.
«رئیس اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک می‌گوید: «بعضی وقتها که قیمت را بالا اعلام می‌کنند و مشتری نمیخرد، سریع اعلام می‌کنند که عرضه در حال کم شدن است یا با یک شایعه که تولید متوقف می‌شود، نان در دامن واسطهها، سوءاستفادهگران و فرصتطلبان میگذارند که مواد اولیه را جمع می‌کنند و بازار کاذب ایجاد می‌شود و دو هفته بعد قیمتها را افزایش میدهند» (عصر اقتصاد. ۳۰آذر۹۹).
واقعیت این است که در هر زمینه‌ای از اقتصاد دست گذاشته می‌شود، با کوهی از فساد روبه‌رو می‌شویم که به‌قول رفسنجانی تازه آنچه دیده می‌شود نوک کوه یخ در دریای فساد است. به همین علت است که غارت و چپاول در نظام ولایت ذاتی و ساختاری است . بنابراین تنها راه رهایی مردم و ایران‌زمین از این نکبت، تغییر ساختاری نظام ضدمردمی ولایت فقیه است. هدف مهمی که مردم و مقاومت مردم ایران کمر همت به آن بسته‌اند.
