تحولات اخیر سیاسی اعم از سقوط دیکتاتوری در سوریه تا آتش‌بس در جنگ غزه، بار دیگر بحران و بن‌بست تصمیم‌گیری در رأس نظام ولایت فقیه را آشکار ساخت. از یک سو، پافشاری واپسگرایان در باند خامنه‌ای بر ایستادگی در برابر فشارهای بین‌المللی و از سوی دیگر، ارسال پالس‌هایی برای تنش‌زدایی و آمادگی برای مذاکره از جانب پزشکیان و اصلاحاتی‌ها، نمایانگر شکاف عمیق در ساختار حکمرانی است. این وضعیت ثابت می‌کند که نظام ولایت فقیه در شرایطی بحرانی قرار دارد که نه قادر به پذیرش واقعیت‌های بین‌المللی است و نه می‌تواند سیاستی منسجم و یک‌دست برای عبور از بحرانهای کمرشکن خود ارائه دهد.
از انکار تا تمایل به مذاکره
در مصاحبه پزشکیان با شبکه NBC، مجموعه‌یی از مواضع متناقض به چشم می‌خورد. او از یک سو، هر گونه طرح برای ترور دونالد ترامپ را انکار و تعهد به صلح و ثبات منطقه‌یی را اعلام کرد و از دیگر سو، اظهاراتی مبنی بر آمادگی برای مذاکره مستقیم با ایالات متحده بر زبان راند. این تناقضات غیرقابل کتمان، علاوه بر این‌که سردرگمی در سیاست خارجی رژیم است، حاکی از اختلافات جدی میان جناح‌های قدرت در برخورد با مسائل کلیدی است.
رئیس‌جمهور ارتجاع در این مصاحبه با طرح موضوع «تعهدات طرف مقابل» و تأکید بر پایبندی نظام به توافقات پیشین، تلاش کرد تا چهره‌ای منطقی و دیپلماتیک از خود ارائه دهد. اما این تلاش‌ها با سیاست‌های میدانی این نظام در حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی و پیشبرد برنامه هسته‌یی ادامه دارد، آشکارا در تعارض است.
گوش‌کشی کیهان شریعتمداری از پزشکیان
تقلای برخی اطرافیان پزشکیان برای کاهش تنشها و باز کردن مسیر مذاکره با غرب، به‌وضوح با مخالفت شدید باند خامنه‌ای مواجه شد. حملات مستقیم به رئیس‌جمهور ارتجاع، بیانگر تعارض عمیق بین باندهای مافیایی قدرت است.
واکنش رسانه‌ها، افراد و نهادهای رنگارنگ از باند مقابل به این مصاحبه، پرده از اختلافات عمیق و جنگ قدرت در رأس حکومت برانداخت. روزنامه کیهان، وابسته به بیت خامنه‌ای، ارسال پالس‌های مذاکره را محکوم کرد و حرفهای خامنه‌ای در مورد انتقام‌گیری خون قاسم سلیمانی را به رخ طرف پزشکیان کشید.
در قسمتی از این مطلب از قول خامنه‌ای نقل شده است:
«قاتل سلیمانی و آمر به‌قتل سلیمانی باید انتقامشان را پس بدهند؛ آن به جای خودش محفوظ است. اگر چه به گفته یک عزیزی، کفش پای سلیمانی هم بر سرِ قاتل او شرف دارد و سرِ قاتل او هم برود، فدیه کفش سلیمانی هم نمی‌شود؛ این هست اما بالاخره غلطی کردند، بایستی انتقام پس بدهند؛ هم آمر، هم قاتل بدانند که در هر زمان ممکن، هر وقت ممکن شد - ما دنبال وقت ممکن هستیم- باید انتقامشان را پس بدهند» (۱).
ارگان گماشتهٔ خامنه‌ای هم‌چنین خطاب به پزشکیان نوشته است:
«اتخاذ مواضع عجیب و تأمل برانگیز از سوی رئیس‌جمهور محترم علاوه‌بر القای دوگانگی در مواضع نظام و اختلاف میان رویکرد کلی نظام و سیاست دولت، نوعی دیگر از دوگانگی را میان دولت و وزارت امور خارجه نیز به نمایش می‌گذارد که دست مذاکره‌کنندگان دولت چهاردهم را در هر مذاکره احتمالی نیز خالی‌تر کرده و فضا را برای سوءاستفاده دشمن به واسطه احساس شکاف میان ارکان کشور آماده می‌سازد» (۲).
کیهان شریعتمداری پا را فراتر گذاشته و در یادداشتی دیگر به گوش‌کشی از رئیس‌جمهور ارتجاع پرداخته است:
«جناب پزشکیان شما صاحب ایران نیستید! شما رئیس‌جمهور ایران هستید که مسئولیت قوه اجرایی کشور برای ۴ سال به‌عنوان یک امانت به شما سپرده شده است و ساز‌و‌کار به‌کار‌گیری این امانت و میزان اختیارات شما نیز به‌وضوح در قانون مشخص شده است و جنابعالی ملزم به حرکت در چارچوب قوانین یاد شده هستید» (۳).
برجام، میراثی بی‌فرجام
یکی از اصلی‌ترین عرصه‌های جدال بین باندهای نظام، سرنوشت توافق هسته‌یی (برجام) است؛ توافقی که در ابتدا به‌عنوان موفقیتی دیپلماتیک حلوا حلوا شد، اما اکنون بی‌فرجام بودن آن بیش‌از‌پیش آشکار شده است.
محمدمهدی طباطبایی، معاون ارتباطات دفتر پزشکیان در مورد مصاحبهٔ او با شبکه NBC در شبکهٔ ایکس نوشته بود:
«جمهوری اسلامی خواهان صلح و تنش‌زدایی در منطقه و جهان است؛ آمادهٔ مذاکرهٔ شرافتمندانه و برابر است» (۴).
کیهان این اظهارات را «ارسال پالس‌های دائمی و یک‌طرفه با دولت ترامپ نامیده و آن را به «انفعال و التماس» تعبیر کرده بود. این رسانهٔ وابسته به بیت خامنه‌ای با طعنه به باند مقابل نوشته بود:
«تنها پالس عملی ترامپ در واکنش به این قبیل پالس‌های مبتذل حضور و سخنرانی نمایندهٔ ترامپ در امور روسیه و اوکراین در نشست مجاهدین در پاریس بود؛ و عبرت‌آموز این‌که وی همان‌جا بر تداوم سیاست فشار حداکثری تأکید کرد» (۵).
بن‌بست‌های داخلی و بین‌المللی
این سردرگمی و رویارویی باندهای حاکمیت با یکدیگر بر سر سیاست‌های کلان و از جمله برجام گویای بن‌بست‌های مکرر این رژیم است. فاشیسم دینی امروز در موقعیتی قرار دارد که نه توان ادامه رویارویی مستقیم با غرب را دارد و نه می‌تواند از راهبردهای خود عقب‌نشینی کند. وعد‌ه‌های تجدید سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ رژیم را با چالشی اساسی روبه‌رو کرده است. تحریم‌های اقتصادی، کاهش درآمدهای نفتی و انزوای بین‌المللی، شرایطی ایجاد کرده که حتی متحدان سنتی مانند عراق رژیم نیز از تعامل با آن پرهیز می‌کنند.
در این میان، نظام با چالشی مضاعف روبه‌روست؛ از یک سو، نیاز مبرم به کاهش تنشها و باز کردن مسیرهای تعامل اقتصادی با غرب دارد و از سوی دیگر، از افشای پشت پرده‌های مالی و نظامی می‌هراسد.
یکی دیگر از بحرانهای رژیم، هزینه‌های بالای دخالت‌های منطقه‌یی است. حمایت مالی و نظامی از گروه‌های نیابتی در لبنان، یمن، عراق و سوریه، که اینک اقتصاد ایران را به نقطهٔ ورشکستگی رسانده است.
تاکتیک سوختهٔ خرید زمان
فاشیسم دینی به‌طور اجتناب‌ناپذیری به سوی بن‌بست‌های بیشتر حرکت می‌کند. در داخل، فساد ساختاری و سرکوب گسترده اعتراضات مردمی، جامعه را به نقطهٔ انفجار رسانده است. در سطح بین‌المللی، نیز انزوای سیاسی و اقتصادی، مانعی بزرگ برای بقای آن شده است. این وضعیت با روی کارآمدن دولت جدید آمریکا تشدید خواهد شد. طرح موضوع «مذاکره شرافتمندانه»! از جانب پزشکیان در عمل چیزی جز تاکتیک خرید زمان برای ادامهٔ سیاست‌های سرکوبگرانه و تروریستی خامنه‌ای نیست.
فرصتها برای فاشیسم دینی به پایان رسیده‌اند. سرنگونی آن، نه تنها یک ضرورت تاریخی، بلکه پاسخی به مطالبات مردمی است که سال‌ها برای این سرفصل مهم، لحظه‌شماری می‌کنند.
پانوشت:
(۱) و (۲) کیهان. ۲۷دی ۱۴۰۳. «آقای پزشکیان ترامپ تروریست است. مجازات او قطعی است»
(۳) کیهان. ۲۷دی ۱۴۰۳. «آقای پزشکیان شما صاحب ایران نیستید»
(۴) پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری. ۲۵دی ۱۴۰۳
(۵) کیهان. ۲۵ دی ۱۴۰۳. «التماس مذاکره، دیوانگی است نه رفتار شرافتمندانه و اصولی»
