این روزها به‌نظر می‌رسد که در بین فشارهای همه‌جانبه بین‌المللی علیه رژیم و همراهی تقریباً همه کشورها با تحریمهای آمریکا، اروپا مواضع و سیاست دیگری را دنبال می‌کند.
نگاهی به مواضع اخیر اروپا نسبت به رژیم
در بیانیهٔ مشترک ۱+۴ که توسط موگرینی و ظریف در کنفرانس خبری نیویورک اعلام شد، صحبت از ایجاد «یک سیستم پرداخت» برای دورزدن تحریمهای آمریکا شده بود که قابل‌توجه است. این سیستم اگر عملی شود، به‌نظر می‌رسد که می‌تواند برای رژیم راهگشا باشد. این سیستم پرداخت مالی واقعاً چیست و چه کارآیی‌ای دارد؟
در بیانیه ظریف موگرینی جزییاتی ارائه نشده تا بر اساس آن بشود چیزی گفت. حتی موگرینی هم گفت که جزییات این طرح هنوز مشخص نشده است و این گویای تضادهایی است که این طرح در عمل با آنها مواجه است.
از جمله این‌که در یکی از مواد ۱۲گانه این بیانیه، آمده است:
« در این زمینه، اعضا از به‌روزسانی «قانون انسداد» اتحادیه اروپا و اعطای مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای این‌که ایران نیز واجد شرایط برای دریافت وام‌های خارجی محسوب شود و این‌که این به‌روزسانی در ۱۶مرداد اجرایی شده است، استقبال کردند».
ضمن آن که این حرفها کلی است اما بانک سرمایه‌گذاری اروپا که در این بند به آن اشاره شده، پیشاپیش از به‌عهدها گرفتن این پروژه انصراف داده و اعلام کرده که خود را درگیر تحریمهای آمریکا نخواهد کرد!
سیستم پرداخت یا همان طرح نفت در برابر کالا؟
از سوی دیگر جزییاتی هم قبلاً اعلام شده بود و از برقراری یک سیستم نفت در برابر کالا صحبت شده بود. سؤالی که ممکن است به ذهن برخی‌ها متبادر شود این است که: آیا این چیزی که در این بیانیه به آن اشاره شده بود، منظور همان سیستم نفت در برابر کالا است؟
به‌نظر می‌رسد، این‌گونه نباشد چرا که اگر قرار بود این، همان طرح باشد، باید می‌گفتند و نباید مبهم می‌گذشتند، از طرف دیگر، اگر این طرح، همان طرح قبلی همان باشد که باید گفت یک سیستم شکست‌خورده است!
روزنامه وال استریت ژورنال در شماره چهارشنبه ۴مهر ۹۷ خود در این مورد نوشته بود:
« مقامات اروپایی دنبال یک سیستم پایاپای هستند که به ایران اجازه خواهد داد که مثلاً نفت خود را به چین بفرو شد و پول حاصله را برای خرید کالا یا تکنولوژی از اروپا استفاده کند.
اما متخصصان تحریم در هر دو طرف بحث بر سر برجام می‌گویند که هر مکانیزم جدید کماکان در مقابل تحریمهای آمریکا آسیب‌پذیر است که قادر است اشخاصی که این سیستم را برقرار می‌کنند و شرکتهایی که در آن شرکت می‌کنند را هدف قرار دهد. همچنین آنها ادعای موگرینی که این وسیله جدید می‌تواند واردات نفت اروپا که یک هدف کلیدی مجازات‌های ابقاء‌شده آمریکاست را تسهیل کند، مورد تردید قرار دادند».
بازگشت به دوران تبادلات کالی به کالی! آیا عملی است؟
موگرینی گفته است: «متخصصان فنی در حال کار روی جزئیات هستند اما این وسیله هدفمند خاص قرار است «تهاتر»(معامله پایاپای یا همان کالی به کالی) را تسهیل کند که در آن ایران در قبال نفت، کالاهای خارجی دریافت خواهد کرد که شاید بدون استفاده از پول در معاملات باشد. این کار ممکن است تحریمهای تجاری را دور بزند اما کار با آن برای تجارت کلان، شاق است».
علاوه بر تمامی آنچه که تا اینجا گفته شد، نگاهی به حرفهای رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه و نیز اظهارات جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در جلسه بنیاد «اتحاد علیه اتمی‌شدن رژیم ایران» جدیت آمریکا در مورد اعمال تحریمها و برخورد با کشورهایی که بخواهند آن را نادیده بگیرند، روشن‌تر می‌کند. مشاور امنیت ملی آمریکا گفت:
«تهدید جدی که توسط رژیم آدم‌کش ایران برای ایالات متحده و دنیا ایجاد می‌شود. آخوندهای ایران خشونت، خونریزی و ترور را در سراسر خاورمیانه و سراسر جهان گسترش می‌دهند. ایران مردم خود را غارت می‌کند، برای همسایگانش ویرانی به‌بار می‌آورد و هم‌چنان اصلی‌ترین کشور حامی تروریسم در دنیا است. جامعه بین‌المللی تلاشهای مهمی برای جلوگیری از این‌که این رژیم خطرناک به تسلیحات هسته‌یی قابل‌حمل دست پیدا کند، را پیش برده است... از ابتدا ما اقدامات قاطعی اتخاذ کردیم تا با فعالیتهای شرورانه ایران مقابله کنیم و تضمین کنیم که این رژیم هرگز به تسلیحات هسته‌یی دسترسی نداشته باشد. طبعاً مهمترین گامی که ما امسال برداشتیم خارج شدن از برنامه فاجعه‌بار برجام بود».
اروپایی‌ها و مواضع متناقض
نکته دیگری که در این باره به‌چشم می‌خورد، مواضع و اعمال متناقض اروپایی‌هاست. آنها یعنی کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا از سویی از برجام حمایت می‌کنند و اظهار آمادگی می‌کنند برای مقابله با تحریمها، اما از سوی دیگر شروطی برای رژیم گذاشته‌اند که نزدیک به همان شروط آمریکاست. بنابراین باید تدقیق کرد که موضع و سیاست واقعی اروپا در قبال رژیم چیست؟
روشن است که اروپا به‌علت منافعی که از رابطه با رژیم دارد، خیلی علاقمند است که برجام ادامه پیدا کند و در سیاست هم همین را دنبال می‌کند. اما در اقتصاد نمی‌توانند نیت خود را عملی کند!
به‌علت این‌که این کشورها، هژمونی بر شرکتهای بزرگ ندارند. مقامات اروپایی مکرراً گفته‌اند که در تصمیمات شرکتهای بزرگ که تصمیم به ترک ایران بگیرند، دخالت نخواهند کرد یعنی نمی‌توانند دخالت کنند. اما گفتند که امیدوارند بتوانند شرکتهای کوچک‌تر را که با سیستم مالی آمریکا مرتبط نیستند، از تحریمهای آمریکا حفظ کنند و به آنها اجازه دهند تا روابط تجاری خود را با رژیم ایران تداوم بخشند.
در مورد پشتیبانی مالی همین شرکتهای کوچک هم خوب است بدانیم بانک دولتی bpi که قرار بود پشتیبان شرکتهای فرانسوی باشد برای آن‌که در ایران کارشان را ادامه دهند، خودش اعلام کرده که به‌علت اجتناب از مواجهه با عواقب تحریمها از این برنامه خارج شده است.
در همین حال شاهد خروج باز هم بیشتر شرکتهای اروپایی از ایران هستیم که بسیاری از آنها شرکتهای کوچک اروپایی هستند.
نگرانی از آمریکا به‌اضافه نگرانی از تروریسم آخوندی
البته در این میان عوامل دیگری هم وارد کار شده است، مثل کشف توطئه‌ها و شبکه تروریستی رژیم در کشورهای مختلف که همراهی با رژیم را خیلی دشوار کرده، هم به ملاحظه آمریکا و هم به ملاحظه امنیت خودشان و افکار عمومی این کشورها.
از این‌رو است که می‌بینیم در جلسه شورای امنیت هم، ماکرون مواضعی بسیار نزدیک به آمریکا در برابر رژیم می‌گیرد.
به این ترتیب تا آنجا که به عمل و «ماده کار» برمی‌گردد، اروپا و آمریکا در قبال رژیم مشترکند.
اما در حرف، حرف اروپا فرق می‌کند، این واقعیتی است که در مواضع و صحبتهای اخیر درونی رژیم هم به آن اشاره شده و قبلاً هم سردمداران رژیم از آن شکوه و شکایت کرده‌اند.
