روز جهانی کارگر، فرصتی برای بازتاب وضعیت کارگران و تجلیل از نقش بی‌بدیل آنها در توسعه اقتصادی و اجتماعی است. با این حال، در ایران، این روز بیش از آن که جشنی برای بزرگداشت این روز جهانی باشد، یک تراژدی تکان‌دهنده از مطالبات برآورده‌نشده کارگران در نظام ضدکارگری حاکم بر ایران است. مهم‌ترین دغدغه کارگران ایرانی، به‌ویژه در روز جهانی کارگر ۱۴۰۴، فاصله عمیق میان دستمزد و هزینه‌های معیشت است که زندگی میلیون‌ها کارگر و بازنشسته را تحت فشار قرار داده است.
شکاف مزد و معیشت، بحرانی مزمن
نظام ضدکارگری حاکم بر ایران مدعی است که دستمزد کارگران را در سال ۱۴۰۴ افزایش داده است ولی واقعیت این است که به‌دلیل تورم افسارگسیخته و عقب‌ماندگی‌های مزدی پیشین، هیچ بهبودی در وضعیت کارگران حاصل نشده است. این اقدام باسمه‌ای و تشریفاتی باعث کاهش قدرت خرید کارگران در اردیبهشت ۱۴۰۴ شده است. قدرت خرید آنان حتی از اسفند ۱۴۰۳ کمتر شده است. این وضعیت ناشی از شکاف عمیقی است که رسانه‌های حکومتی نیز به آن اعتراف می‌کنند. فاصله‌یی که بین دستمزد کارگران و سبد معیشت به بیش از ۱۰ تا ۱۵میلیون تومان می‌رسد. این شکاف، همراه با تورم سنگین اواخر سال ۱۴۰۳ و عدم کاهش قیمت مایحتاج ضروری، دستمزد کارگران را به حدی ناکافی کرده که تنها برای پوشش ۲هفته از هزینه‌های ماهانه کفایت می‌کند(۱).
این وضعیت معیشت کارگران را زیر سؤال برده و به مشقات گوناگون در زندگی آنان منجر شده است. در روز جهانی کارگر، کارگران ایران بیش از هر روز دیگر زخم‌های جانکاه نابرابری طبقاتی را در جسم و جان خود احساس می‌کنند. کارگران ایرانی، به‌جای جشن گرفتن دست‌آوردهایشان، ناچارند برای ابتدایی‌ترین حقوق خود، یعنی دستمزدی متناسب با هزینه‌های زندگی، مبارزه کنند.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی
نابرابری طبقاتی حاکم بر ایران و زندگی فاجعه‌بار کارگران ایرانی در حالی رو به وخامت می‌گذارد که در کشورهای صنعتی پیشرفته، مانند انگلستان، دستمزدهای بالا به کارگران امکان می‌دهد نه‌تنها نیازهای اولیه خود را تأمین کنند، بلکه به سفر، خرید خانه و خودرو نیز بپردازند.
بحران مسکن یکی دیگر از چالش‌های اصلی کارگران است. در شهرهای بزرگ مانند تهران و مشهد، اجاره یک آپارتمان کوچک اغلب از دستمزد ماهانه کارگران فراتر می‌رود. این وضعیت، کارگران را در تنگنای مالی قرار داده و امکان تأمین سایر هزینه‌های ضروری، مانند غذا و درمان را از آنها سلب کرده است.
نقض حقوق کارگران در شورای عالی کار
بنا به اعتراف سید حسین رسولی، دبیر اجرایی خانه کارگر خراسان رضوی، یکی از موانع اصلی بهبود وضعیت کارگران، ساختار ناکارآمد سه‌جانبه‌گرایی در ایران است. او می‌گوید دولت، به‌عنوان بزرگ‌ترین کارفرما، منافع مشترکی با کارفرمایان خصوصی دارد و این اتحاد، قدرت چانه‌زنی کارگران را تضعیف کرده است. در نتیجه، تصمیم‌گیری‌های شورای عالی کار اغلب به نفع کارفرمایان و به زیان کارگران است. این نابرابری ساختاری، یکی از دلایلی است که مطالبات کارگران از جمله افزایش دستمزد متناسب با سبد معیشت، نادیده گرفته می‌شود.
علاوه بر این، وی به ۲مطالبه کلیدی دیگر اشاره می‌کند: بازگشت بانک رفاه به سازمان تأمین اجتماعی و پرداخت بدهی انباشته دولت به این سازمان. این بدهی که به میلیاردها دلار می‌رسد، منابع لازم برای بهبود وضعیت بازنشستگان و مستمری‌بگیران را محدود کرده است. این مطالبات که در هفته کارگر ۱۴۰۴ برجسته شده‌اند، نشان‌دهنده عمق بحران در نظام رفاهی کارگران ایران است(۲).
روز جهانی کارگر، فرصتی برای اعتراضات کارگری
دولت‌ها و از جمله نظام ولایت فقیه مجاز نیستند از استانداردهای بین‌المللی کار، مانند مقاوله‌نامه‌های سازمان بین‌المللی کار(ILO) تخطی کنند. این است که این رژیم برای بهره‌کشی از کارگران و نقض حقوق ابتدایی آنان به هیچ قاعده و قانونی پایبند نیست. به‌نام دفاع از مستضعفان، عامل استثمار کارگران است و برای آن قوانین ضدکارگری بیشتری وضع می‌کند.
روز جهانی کارگر که هر ساله در اول ماه می (۱۱ اردیبهشت) گرامی داشته می‌شود، فرصتی برای اعتراضات کارگری و وادار کردن حاکمیت برای بازنگری در سیاست‌های مرتبط با حقوق کارگران است. این فرصت در پرتو هوشیاری، آگاهی و کارزار کارگران در پیوند با قیام سراسری می‌تواند به بستری برای طرح مطالبات بنیادین کارگران از جمله دستمزد عادلانه، مسکن مناسب و اصلاح نظام تأمین اجتماعی تبدیل شود.
منبع:
(۲-۱) بهارنیوز: «دستمزد کارگران به اندازه‌ٔ اجاره‌خانه‌شان نیست» - ۶اردیبهشت ۱۴۰۴
