یکی از بنیادی‌ترین خطاهای درک سنتی و ارتجاعی از عاشورا، تقلیل آن به یک واقعه تاریخی منفصل است؛ رویدادی محصور در زمان و مکان کربلا که مأموریتش با ریخته شدن اشک‌ها و ذکر مصائب به پایان می‌رسد. این برداشت استاتیک و غیرپویا، برخلاف جوهره قیام حسینی است که در افق‌های بلند تکامل اجتماعی و مقاومت در برابر استبداد معنا می‌یابد. عاشورا روایت مظلومیت نیست، بیانیه‌‌یی است از رهایی، مسئولیت تاریخی و کنش‌گری آگاهانه در برابر نیروهای ارتجاعی و استبدادی حاکم و متکی به جهل، اجبار و تزویر.
امام حسین و گسستن تسلسل باطل تاریخ
از نظر برخی متفکران تاریخ‌شناس مانند «اسوالد اشپنگلر» تاریخ بشر در یک چرخه تکراری و بی‌نتیجه از ظهور و افول تمدن‌ها حرکت می‌کند و هر تمدن مسیر از پیش تعیین‌شده‌‌یی در پیش دارد.
این نگاه، امکان دگرگونی بنیادین را از انسان سلب کرده و او را اسیر جبر ساختارها می‌داند. اما عاشورا این تصور را به چالش می‌کشد. امام حسین با ترک مناسک حج، آن هم در نقطه اوج عبادی آن، نه اقدامی نمادین بلکه حرکتی آگاهانه و انقلابی انجام داد. او دایره‌ی بسته تکرار را با ترسیم فلشی سرخ به‌سوی آینده شکست. این حرکت، تجسمی است از درک دینامیکی تاریخ: باور به امکان دگرگونی، خروج از بن‌بست و صعود به مدارهای بالاتر انسانی. عاشورا گواهی است بر این حقیقت که تاریخ نه تکرار بی‌هدف و باطل، بلکه مارپیچی صعودی است که با انتخاب آگاهانه و فداکارانه انسان به پیش می‌رود.
عنصر انتخاب، گوهر قیام
در قیام عاشورا، انتخاب آگاهانه جایگاه محوری دارد. هیچ‌یک از یاران امام حسین به اجبار یا جهل با او نماندند. او حتی در شب پیش از نبرد، فضا را برای گزینش آزاد و بدون فشار فراهم کرد، تا آنانی که باور ندارند، بتوانند بازگردند. این تاکید بر آزادی و اختیار، یکی از بنیادی‌ترین آموزه‌های عاشوراست: این‌که انسان، با انتخاب خود، می‌تواند چرخ تاریخ را به حرکت درآورد و ساختارهای ظالمانه را بلرزاند. امام حسین در پی جمعیت‌سازی نبود؛ او به کیفیت و اصالت ایمان یاران باور داشت. پیامش درخشان و صریح بود: تغییر را اقلیت‌های آگاه و با انگیزه می‌آفرینند، نه اکثریت‌های بی‌اراده.
شورش بر نظم موجود و بازتعریف زندگی
«هر زنده‌‌یی به راه من می‌رود»؛ این جمله کوتاه از امام حسین، بار مفهومی عظیمی را در خود دارد. او زندگی را نه در تداوم زیست بی‌معنا، بلکه در ایستادگی و کنش‌گری معنا می‌کند. از منظر او، حیات واقعی تنها در ستیز با ظلم و تلاش برای دگرگونی ممکن می‌شود. امام حسین با نگاهی آینده‌نگر و انسان‌محور، خود را فدای راهی می‌کند که برای «زندگی» انسان‌های آینده گشوده خواهد شد. این فداکاری، معنای واقعی شهادت را آشکار می‌کند: افروختن مشعلی در تاریکی تاریخ، تا راه برای دیگران روشن شود.
قیام حسینی در برابر ولایت دینی
یکی از بنیادی‌ترین انحرافات تاریخ معاصر، تملک نماد عاشورا از جانب بنیادگرایان دینی است که خود مصداق بارز «منکر» در زمانه ما هستند. از عصر صفویه تا امروز، ارتجاع آخوندی، عاشورا را از مضمون رهایی‌بخش و انقلابی‌اش تهی کرده و آن را به ابزار مشروعیت‌بخشی به نظم موجود بدل ساخته است. آنان که امروز به نام حسین بر منابر می‌نشینند، در واقع در صف همان ابن‌زیادها و شمرها قرار دارند. نظام ولایت فقیه، با تمرکز قدرت دینی در دست یک فقیه مطلقه، تجسم مدرن همان حاکمیت سفیانی و یزیدی است که امام حسین در برابرش ایستاد. این نظام نه تنها با آموزه‌های امام حسین بیگانه است، بلکه به شکلی ساختاری، نقطه مقابل آن است.
پیام عاشورا برای امروز
بازخوانی عاشورا در شرایط کنونی ایران، تنها یک ضرورت تاریخی نیست، بلکه یک وظیفه اخلاقی و سیاسی است. در جامعه‌‌یی که ولایت فقیه به نام دین، آزادی و کرامت انسان را پایمال می‌کند، بازگشت به جوهره قیام حسینی، به معنای ورود به میدان مبارزه با منکر اصلی است. آن‌چه برخی با ژستی فریبکارانه «بی‌حرمتی به عاشورا» می‌خوانند، در واقع، بازگشت به حقیقت عاشورا و احیای آرمان‌های حسین است: آزادی، کرامت، فداکاری و برپایی یک نظم انسانی عادلانه.
از این‌رو، نسل جوانی که امروز در خیابان‌ها، در شعارهایش، از امام حسین یاد می‌کند و علیه اصل ولایت فقیه فریاد می‌زند، نه تنها حرمت عاشورا را نگاه داشته، بلکه جان آن را بازیافته است. کسانی که در برابر منکر زمانه ایستاده‌اند، با حسین‌اند. و آنان‌که از ظالم حمایت می‌کنند، در هر لباس و با هر نامی، وارثان یزیدند.
نقطه‌‌یی درخشان در مارپیچ تکامل
قیام عاشورا یک لحظه فروبسته در تاریخ نیست، نقطه‌‌یی است درخشان در مارپیچ تکاملی جامعه انسانی. آموزه‌های آن درباره کنش آگاهانه، شورش بر نظم موجود، انتخاب‌گری و فداکاری، هم‌چنان زنده و راه‌گشا هستند. در عصر ما، که نظام ولایت فقیه تجسم تمام‌عیار ارتجاع دینی و ستم ساختاری است، پیروی از امام حسین، چیزی جز درافتادن با این منکر اصلی نیست. عاشورا در این معنا، نه تنها یک نوستالوژی مقدس، بلکه پروژه‌‌یی انقلابی برای امروز ماست.
