۱۶آذر روز برجسته‌ای در تاریخ وطن ما به‌شمار می‌رود. ۵۸سال پیش در چنین روزی و پس از کودتای ۲۸مرداد ۳۲ حکومت نظامی شاه برای ترساندن دانشجویانی که به‌خاطر محاکمهٔ پیشوای محبوب نهضت ملی ایران دکتر مصدق به اعتراض برخاسته بودند نیروهای سرکوبگر مسلحش را وارد دانشگاه کرد.
رژیم ضدخلقی شاه برای این‌که نشان دهد بر اوضاع مسلط است و غارتگران نفت می‌توانند در امنیت کامل به غارت بپردازند، با شلیک گلوله تظاهرات آزادیخواهانه دانشجویان در صحن دانشگاه تهران را به خاک و خون کشید. در اثر این تهاجم ۳دانشجوی دلیر، قندچی، بزرگ‌نیا و شریعتْٰٰرضوی به شهادت رسیدند و درخت آزادی را با خون خود آبیاری کردند. به‌همین خاطر روز ۱۶آذر در تاریخ میهن ما روز دانشجو نام گرفته است.
تداوم جنبش دانشجویی
از آن پس دانشگاههای ما هرگز خالی از جنبش و مقاومت نبوده است. دانشجویان مبارز که تاکنون هیچ‌گاه از اعتراض بر علیه استبداد شاهی و شیخی و فریاد آزادیخواهی کوتاه نیامده‌اند، ۸سال بعد از این واقعه در ۱۶آذر ۱۳۴۰ به دعوت نهضت آزادی اقدام به گرامی‌داشت خاطرهٔ دانشجویان شهید نمودند. دانشجویان با تظاهرات خود این روز را به یک جنبش بی‌سابقه تبدیل کردند. آنها سنت‌شکنی کرده و برخلاف سال‌های گذشته، در صفوفی منظم و در حالی‌که تصاویر ۳هم‌رزم شهید خود را در درست داشتند، از در اصلی دانشگاه خارج شدند و به داخل خیابان قدم گذاشتند. این حرکت که در جنبش دانشجویی گامی به پیش بود، عابران را به تعجب و تحسین واداشت؛ به‌طوری که اکثر مردم از دانشجویان تظاهرات‌کننده استقبال کرده و به تشویقشان پرداختند.
به این ترتیب دانشجویان میهن‌مان هر ساله روز ۱۶آذر و خاطرهٔ ۳ستاره سرخ را گرامی داشته‌اند.
گرایش قانونمند دانشگاه به نیروهای انقلابی و تداوم پیشتازی جنبش‌های اجتماعی
با سرنگونی رژیم شاه و استقرار حاکمیت ارتجاعی آخوندها، ضدیت با دانشجو و دانشگاه به شکل هیستریک و بسا بیشتر از قبل ادامه یافت. خمینی که وجود دانشگاه را از اساس مغایر با ایده‌ها و نقشه‌های ارتجاعی خود یافته بود، به‌منظور جذب دانشجویان به تلاش‌های زیادی از جمله تشکیل انجمنهای به‌اصطلاح اسلامی و تشکل‌هایی نظیر جهاد دانشگاهی و... دست زد. اما از هیچ‌کدام از آنها طرفی نبست و در عوض این دانشجویان بودند که با استقبال بسیار زیاد و پیوستن به نیروهای مترقی و انقلابی مانند سازمان مجاهدین خلق نشان دادند که فریب حیله‌های ارتجاعی خمینی را نمی‌خورند. واضح بود که پتانسیل ترقی‌خواهانه موجود در دانشگاهها به‌طور قانونمند متأثر از یک پروسهٔ تاریخی ۱۵ساله از خرداد ۴۲ تا انقلاب ۵۷ بود که طی آن گروه‌های مترقی مانند سازمان مجاهدین خلق که بنیانگذارانش برخاسته از همین دانشگاهها بودند، یک مبارزه سازمان‌یافتهٔ انقلابی با رژیم شاه را پیش برده بودند. از این رو خمینی که در اثر اعتلای کمی و کیفی ناشی از استقبال وسیع دانشجویان از مجاهدین تاب و تحملش را از دست داده بود، در سال ۵۹ فرمان کودتای فرهنگی را صادر کرد و تمام مراکز آموزش عالی را به تعطیلی کشاند. از این تاریخ به بعد سرکوب وحشیانه دانشجویان با شدت بیشتری آغاز شد.
با این همه جنبش دانشجویی در تمام طول حاکمیت ترور و وحشت آخوندی هرگز تسلیم ایلغار خمینی نگشته و سکوت و خاموشی را نپذیرفت. نقش بی‌بدیل پیشتازی دانشجویان در مبارزات اجتماعی میهن ما مؤید همین حقیقت است. نقشی که به گواه خیزش‌های عظیم اجتماعی از تیرماه ۷۸ و خرداد ۸۸ تا دیماه ۹۶ و خیزش عظیم توده‌ای آبان، که دانشجویان مبارز در برپایی و استمرار آنها نقش به‌سزایی داشته‌اند، بر کسی پوشیده نیست. دهها هزار تن از شهدای دانشجو که جان خود را فدای آزادی مردم و میهن‌شان نموده‌اند، نیز گواه این حقیقت است.
قیام آبان و نقش دانشجویان
وقوع قیام آبان ۳هفته قبل از فرارسیدن ۱۶آذر، دانشجویان انقلابی ایران را به همراهی و همدلی با مردم محروم و به‌جان آمده و شرکت در این خیزش عظیم توده‌ای کشاند. آنها که به مناسبت این روز درصدد برپایی مراسم و اعتراض به اختناق حاکم بر جامعه و دانشگاهها بودند، این قیام را به سکوی پرش تبدیل کردند. روز دوشنبه ۲۷آبان ۹۸، دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به افزایش ۳برابری قیمت بنزین و وضعیت فاجعه‌بار معیشتی و سرکوب سنگین در محوطه دانشگاه دست به تجمع اعتراضی زدند. این تجمع تا ساعت ۸ شب آن روز ادامه یافت. دانشجویان شعار می‌دادند: «دانشجوی زندانی آزاد باید گردد» و «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم». بسیجیها به دانشجویان حمله کردند که با مقاومت آنان روبه‌رو شدند. همزمان مردم در منطقه صادقیه در غرب تهران به خیابان ریخته و با دانشجویان همراهی کردند. با نزدیک شدن به ساعات تاریکی شب، چندین آمبولانس حامل نیروهای لباس‌شخصی وارد دانشگاه شده و شماری از دانشجویان را دستگیر و با آمبولانس به زندانهای اوین و فشافویه منتقل کردند.
به اعتراف مقامات رژیم حداقل ۹۵دانشجو در جریان اعتراضات آبانماه بازداشت شدند.(خبرگزاری حکومتی ایلنا ۱۴ آذر ۱۳۹۸) دهها دختر دانشجو در میان این بازداشت‌شدگان بودند.
اگر چه دیکتاتور با سرنیزه قیام را به خون کشاند و دست به دستگیریهای کور زد اما دانشجویان انقلابی مانند سایر اقشار قیام‌آفرین مقهور نشدند. برای آنان دیروز، امروز و فردا تا سرنگونی دیکتاتور عمامه‌دار روز ۱۶آذر است.
تجمع اعتراضی دانشجویان در روز دانشجو
همان‌طور که انتظار می‌رفت، دانشجویان روز ۱۶آذر ۹۸ را به روز استمرار قیام آبان تبدیل کردند. حاکمیت آخوندی که می‌دانست روز دانشجو، روزی سرخ و یادآور قیام برای دانشجویان است، برای ممانعت از برگزاری رادیکال آن و جاری شدن جمعیت دانشجویان در خیابانهای اطراف، جلو نرده‌های دانشگاه تهران در هر ۲۰ الی ۳۰متر یک پلیس ضدشورش مستقر کرده و در ورودی دانشگاه نیز مأموران امنیتی خود را به‌حالت آماده‌باش درآورده بود. این اقدامات علاوه بر جو امنیتی و سرکوبگرانهٔ داخل دانشگاه بود اما با این حال دانشجویان در دانشگاههای تهران، پلی‌تکنیک و نوشیروانی بابل با سردادن شعارهای «برادر شهیدم، راهت ادامه دارد»، «زندانی سیاسی آزاد باید گردد»، «کارگر، معلم، دانشجو، اتحاد! اتحاد!» پیوند جامعهٔ دانشجویی را با قیام سراسری نشان دادند. آنها اثبات کردند که «دانشگاه زنده است»، قیام آبان به‌رغم بگیر و ببند و کشتار نه تنها از تپش نیفتاده بلکه با عزمی صدچندان مستحکم‌تر ادامه دارد.
آری، قیام هم‌اینک ادامه دارد. به‌یمن خونهای پاک شهیدان مرزهای سرخ و عبورناپذیر بین خلق و دیکتاتور ترسیم گردید. اکنون که دوباره ۱۶آذر را مرور می‌کنیم با نگاهی به پشت سر می‌توان دریافت که چه راه طولانی و شکوهمندی را آمده‌ایم؛ راهی که بی‌تردید با سرنگونی استبداد مذهبی به پیروزی محتوم ختم خواهد شد.
