قبل از این‌که وارد موضوع مهمی مثل اعتصاب بازاریان شویم لازم است ابتدا کلمه اعتصاب را تعریف کنیم.
اعتصاب یعنی چه؟
اعتصاب strike-action به دست از کار کشیدن گروهی گفته می‌شود. هدف از آن رسیدن به خواستهایی است که بدون دست زدن به اعتصاب تحقق آن ممکن نیست. اعتصاب نخستین بار در قرن ۱۹ و به‌دنبال انقلاب صنعتی انگلستان از سوی کارگران به‌عمل آمد. طبقه کارگر که در حقیقت زاییده این انقلاب بود، برای دفاع از حقوق خود در برابر کارفرمایان یاد گرفت که سازمان تشکیل دهد و اعتصاب خود را با اتکا به آن پیش ببرد. این اعتصاب‌ها البته توسط نیروهای سرکوبگر به خون کشیده می‌شد اما با مقاومت کارگران، اعتصاب به یکی از روش‌های مبارزاتی تبدیل شد و جای خود را در بین سایر اقشار مانند دانشجویان، کارمندان دولت و کارکنان مشاغل آزاد باز کرد.
آیا اعتصاب به پیروزی می‌رسد و تأثیر دارد؟
اعتصاب در کنار اعتراضات و قیام، به‌عنوان یک مکانیزم مبارزاتی وقتی شکل «سراسری» پیدا می‌کند، به معضل جدی دیکتاتوریها تبدیل می‌شود و نمی‌توانند از پس آن بربیایند. نسل‌هایی که در جریان انقلاب ضدسلطنتی هستند می‌دانند که یکی از پارامترهای مهم سقوط نظام سلطنتی، اعتصاب کارکنان شرکت نفت ایران و دیگر اقشار جامعه ایران بود. این اعتصاب‌ها در واقع استبداد شاهنشاهی را فلج کرد و مانع از سرپاایستادن و ادامهٔ سرکوب توسط او شد.
برای این‌که تصویر درستی از نقش و کارآیی اعتصاب در برانداختن دیکتاتوری شاه داشته باشیم، چند اعتصاب مهم آن دوران را با هم مرور می‌کنیم.
اعتصاب‌های فلج‌کننده در زمان شاه
«۳۱ شهریور و ۲مهر ۵۷: ﺯندﺍنیاﻥ سیاسی ﺯﻥ ﻭ ﻣرﺩ ﺩﺭ ﺍﻭیﻦ ﺍﻋتﺼاﺏﻏﺬﺍ کردند.
۵ﻣهر ۵۷ : ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ تﻦ ﺍﺯ نﻔتگرﺍﻥ ﻗهرﻣاﻥ ﺟنﻮﺏ ﺩست ﺑﻪ ﺍﻋتﺼاب زدند.
۹مهر ۵۷: کاﺭﮔرﺍﻥ، کاﺭکناﻥ ﻭ ﻣتﺨﺼﺼاﻥ فنی ﺷـرکت ملی نﻔـت ﺍیـرﺍﻥ، ﭘسـت ﻭ تﻠگـرﺍﻑ، ﺑانـﻚ ملی، ساﺯﻣاﻥ ﺁﺏ، ﺷرکتهای ﺑیمﻪ ﻭ... اعتصاب را آغاز کردند.
۱۵مهر ۵۷: ﻣعﻠماﻥ ﺩست ﺑﻪ ﺍﻋتﺼاﺏ ﺯﺩند، ﺩﺍنﺸﺠﻮیاﻥ کلاسها ﺭﺍ تعطیﻞ کرﺩنـد، کاﺭکنـاﻥ ﻫﻮﺍﭘیمـایی ملی، ﺑیماﺭستانهای ﺩﻭلتی ﻭ ﺭﺍﺩیﻮ ـ تﻠﻮیﺰیﻮﻥ دست به اعتصاب زدند.
۱۹مهر: ﺑا ﺍﺷﻐاﻝ ۲ﺭﻭﺯنامه ﭘرتیرﺍﮊ تهرﺍﻥ تﻮسﻂ ﻣـﺄﻣﻮﺭﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣـت نﻈـامی، ﺭﻭﺯناﻣـﻪنگـاﺭﺍﻥ ﺩسـت ﺑـﻪ اعتصاب زدند.
۲۱مهر: ﺍﻋتﺼاﺏ ﻣطبﻮﻋاﺕ، ﺑا تسﻠیﻢ ﺷریﻒ ﺍﻣامی ﺑﻪ خﻮﺍست ﺁﺯﺍﺩی ﻣطبﻮﻋـاﺕ، ﭘایـاﻥ ﮔرﻓـت . ﺍﻋلامیه ﺻاﺩﺭﻩ، ﺩﻭلت ﺭﺍ نسبت ﺑﻪ ﺣـﻖ ﺁﺯﺍﺩی ﻣطبﻮﻋـاﺕ، ﻋـدﻡ ﺩخالـت ﻭ ﺍﻋمـاﻝ نﻔـﻮﺫ ﻣسـتﻘیﻢ ﻭ ﻏیرﻣسـتﻘیﻢ ﻭ تﻀمیﻦ ﺍﻣنیت ﺣرﻓﻪیی کاﺭکناﻥ ﻣطبﻮﻋاﺕ ﻣتعهد کرﺩ. ﭘیرﻭﺯی ﻣطبﻮﻋـاﺕ ﺩسـتاﻭﺭﺩ ﺍﺭﺯنـدﻩیی ﺑـرﺍی ﺟنبﺶ ﻣرﺩﻡ ﺑﻮﺩ.
۲۲مهر ۵۷: ﭘاﻻیﺸگاﻩ ﺁﺑاﺩﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻋتﺼاﺏ نﻔتگرﺍﻥ پیوست.
۲۵مهر ۵۷: نﻔتگرﺍﻥ جزیره خاﺭک، ﺍﻫـﻮﺍﺯ، ﺁﻏاﺟـاﺭی، ﮔﭽسـاﺭﺍﻥ، ﻣسﺠدسـﻠیماﻥ ﻭ... ﺑـﻪ ﺍﻋتﺼـاﺏ ﻋﻈـیﻢ ﺩیگر نﻔتگرﺍﻥ ﭘیﻮستند. در ۹آبان ۵۷ ﺭﺍﺩیﻮ بی. بی.سی ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺍﺩ کﻪ ﺻدﻭﺭ نﻔت ﺍیرﺍﻥ ﺑﻪ کلی ﻣتﻮﻗﻒ ﺷـدﻩ ﺍست.
۶آبان ۵۷: تحﺼﻦ ﺑﺰﺭﮒ ﻫیﺄﺕ علمی ﺩﺍنﺸگاﻩ ﺑﻪﻣدﺕ یﻚ ﻫﻔتﻪ ﺑﻪ نام «هفته همبستگی ملی» نامیده شد. لﻐـﻮ ﺣﻜﻮﻣــت نﻈــامی، ﺁﺯﺍﺩی همه ﺯنــدﺍنیاﻥ سیاسی، ﻣﺠــاﺯﺍﺕ ﻣســبباﻥ کﺸــتاﺭﻫا، ﺍنحــلاﻝ ﮔــاﺭﺩ ﺩﺍنﺸــگاﻩ ﻭ ﺑاﺯﮔﺸت تمامی ﺩﺍنﺸﺠﻮیاﻥ ﻭ ﺍستاﺩﺍﻥ ﺍخرﺍﺝشده، ﻫدﻓهای ﺍیﻦ تحﺼﻦ بود.
۱۵ آبان ۵۷: ﺩﺭست ﺩﺭ ﻫماﻥ ﺭﻭﺯ کﻪ ﺩﻭلت نﻈامی ﺍﺯﻫاﺭی ﺑـﻪ ﺟـای ﺷـریﻒ ﺍﻣـامی ﺑـﻪ سـر کـاﺭ ﺁﻣـد، ﻓﺸـاﺭ ﺣﻜﻮﻣت نﻈامی ﺑﻪ روزنامه کیهان ﻣﻮﺟﺐ ﺁﻏاﺯ ﺍﻋتﺼاﺏ ۶۱روزه ﻣطبﻮﻋـاﺕ ﺷـد. ﺩﺭ ﻫمـیﻦ ﺭﻭﺯ، یـﻮﺭﺵ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺣﻜﻮﻣت نﻈامی ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺍخباﺭ ﺭﺍﺩیﻮ ـ تﻠﻮیﺰیﻮﻥ، ﻣﻮﺟﺐ ﺷد کﻪ ﺍﻋتﺼاﺏ کاﺭکناﻥ ـ کـﻪ ﺍﺯ ﭼنـدی ﭘیﺶ ﺷرﻭﻉ ﺑﻮﺩ ﺷدﻩ ـ گسترش یابد».(۱)
اعتصاب بازاریان دستدردست اعتصاب سراسری کامیونداران
همان‌طور که در تاریخچه اعتصاب‌های مهم و فلج‌کننده مشاهده کردیم، اعتصاب می‌تواند جنبه‌های گوناگونی از زندگی اجتماعی را دربربگیرد. به‌طور واقعی هیچ قشری نیست که در این نظام از آسیب برکنار مانده باشد. کامیونداران زحمتکش نمونه‌یی از آن هستند. وقتی ما تصمیم بگیریم حول خواسته‌های به‌حق و مشروع خودمان گردبیاییم و هدف‌هایمان را یکی کنیم، وقتی تصمیم بگیریم برای رسیدن به این خواسته‌ها اتحادیه تشکیل بدهیم و با شعارهای مشخصی این خواسته‌ها را فریاد بزنیم، وقتی این تشکل در پیوند با جنبش سراسری قرارگیرد، به‌طور واقعی شکست‌ناپذیر می‌شود.
امروزه به یمن شبکه‌های اجتماعی و اینترنت به‌سادگی می‌توان اتحادیه تشکیل داد و بین اتحادیه‌ها ارتباط به‌وجود آورد. کانونهای شورشی نقش مهمی در این راستا می‌توانند ایفا کنند.
نباید گذاشت حکومت روی سرکوب اعتصاب یک صنف متمرکز شود. حال که کامیونداران روی خواست‌های مشروع خود ایستاده و حتی به قیمت دستگیری و اعدام از آن کوتاه نیامده‌اند، باید آنان را پشتیبانی کرد. اعتصاب بازاریان به‌دنبال اعتصاب سراسری کامیونداران نمونه‌یی بارز از این اتحاد و همبستگی خواستها در پیوند با یکدیگر است.
در حالی که اعتصاب سراسری کامیونداران در دور جدید، وارد شانزدهمین روز خود شده بود، روز دوشنبه ۱۶مهر ۹۷ اعتصاب بازاریان نزدیک به ۵۰شهر در ۲۰استان کشور را فراگرفت.
بازاریان در تهران، قزوین، ورامین، مهاباد، قم، مبارکه، سراوان، جوانرود، ابهر، کرج، شهریار، شهررضا، رشت، آبادان، رفسنجان، گناوه، ایرانشهر، پارس‌آباد مغان، ارومیه، زاهدان، کازرون، گرگان، کرمانشاه، کرمان، میاندوآب، بندر ترکمن، اصفهان، تبریز، اراک، مشهد، برازجان، کرمانشاه، زنجان، سنندج، مریوان، بانه، مریوان، سقز، سردشت، پیرانشهر، چابهار، کنارک، هیرمند، پاوه و دهها شهر دیگر در اعتراض به بالارفتن قیمت ارز، موج گرانی، تورم، رکود بی‌سابقه بازار و فقر فزاینده اعتصاب کردند.
این اعتصاب دلیرانه در سه‌شنبه ۱۷مهر نیز ادامه یافت و بازاریان کسبه شریف با بستن مغازه‌های خود در تهران، تبریز، خوی، کرج، شهریار، فردیس، اصفهان، کرمانشاه، شهرضای اصفهان و سراب اردبیل به اعتصاب سراسری پیوستند.
همان‌گونه که خانم مریم رجوی در اطلاعیهٔ قیام ایران شماره ۲۱۳ گفت اعتصاب بازاریان ایران در ادامه اعتصاب رانندگان زحمتکش کامیون بیانگر خواست عمومی مردم ایران برای سرنگونی دیکتاتوری ولایت فقیه و نشان‌دهنده بارقه‌های خیزش فراگیر برای تحقق این مهم است.
هر کدام از ما در هر کجا و در هر شغلی که هستیم می‌توانیم به این اعتصاب یاری رسانیم و شعله‌های آن را فروزان‌تر کنیم.
ز اشک و آه مردم بوی خون آید که آهن را
دهی گر آب و آتش، دشنه‌ٔ فولاد می‌گردد
فرخی یزدی
پانویس: ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ـ به‌نقل از کتاب «انقلاب طلوع یا غروب؟» ـ مهدی خدایی صفت
