قتل‌عام سال ۱۳۶۷ در ایران که طی آن بیش از ۳۰۰۰۰زندانی سیاسی، سر به‌دار شدند، یکی از تاریک‌ترین فصول تاریخ معاصر ایران است. این جنایت که توسط گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در ژوئیه ۲۰۲۴ به‌عنوان «جنایات ادامه‌دار علیه بشریت و نسل‌کشی» توصیف شده است، هم‌چنان به‌عنوان زخمی باز در حافظه جمعی ایرانیان و جامعه جهانی باقی مانده است.
بیانیه‌‌یی که در ۳۱تیر ۱۴۰۴ توسط بیش از ۳۰۰شخصیت برجسته بین‌المللی، شامل رهبران سابق، حقوقدانان، برندگان جایزه نوبل و گزارشگران پیشین سازمان ملل منتشر شد، هشداری قاطع در مورد خطر تکرار چنین فاجعه‌یی در ایران امروز است.
ابعاد قتل‌عام ۱۳۶۷
قتل‌عام ۱۳۶۷ که به‌دنبال فتوای جنایتکارانه خمینی برای اعدام مخالفان سیاسی به‌ویژه اعضای سازمان مجاهدین خلق اجرا شد، مصداق بارزی از نقض فاحش حقوق‌بشر است. جفری رابرتسون، حقوقدان برجسته و رئیس پیشین دادگاه ویژه سازمان ملل برای سیرالئون، این واقعه را «بدترین جنایت علیه بشریت پس از جنگ جهانی دوم» توصیف کرده است. این اعدام‌های فراقضایی، که در تابستان ۱۳۶۷ در زندان‌های سراسر ایران انجام شد، نه‌تنها به مرگ هزاران نفر منجر شد، بلکه با دفن اجساد در گورهای دسته‌جمعی بی‌نام‌ونشان و پنهان‌کاری سیستماتیک رژیم، خانواده‌های قربانیان را از حق دانستن حقیقت محروم کرد.
تشدید اعدام‌ها و تهدیدات کنونی
بیانیه ۳۰۰شخصیت بین‌المللی به‌وضوح به تشدید نگران‌کننده اعدام‌ها در ایران اشاره دارد. از زمان روی کار آمدن مسعود پزشکیان، تعداد اعدام‌ها به ۱۳۰۰مورد رسیده است، که بیش از ۶۵۰مورد آن در نیمه اول سال ۲۰۲۵ رخ داده است.
در بخشی از بیانیه آمده است که این آمار بیانگر افزایشی بی‌سابقه در استفاده از مجازات اعدام به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی است. به‌ویژه، محکومیت ۳تن از زندانیان سیاسی، فرشاد اعتمادی‌فر، مسعود جامعی و علیرضا مرداسی به اتهام «محاربه» به‌دلیل حمایت از مجاهدین خلق، پس از ۲سال شکنجه و حبس انفرادی، نمونه‌یی آشکار از تداوم سیاست‌های سرکوبگرانه است.
بیانیه به سرمقاله ۱۷تیر ۱۴۰۴ خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران استناد می‌کند که در آن اعدام‌های ۱۳۶۷ را «تجربه‌‌یی موفق در تاریخ» خوانده و خواستار تکرار آن شده است. با توجه به آن زنگ خطر را به صدا درآورده و می‌نویسد این اظهارات نه‌تنها تحریک به خشونت و جنایت است، بلکه نشان‌دهنده تداوم مصونیت از مجازات برای عاملان جنایات گذشته و حال است.
فراخوان به اقدام بین‌المللی
امضاکنندگان بیانیه، از جمله چهره‌هایی چون دکتر یواخیم روکر، رئیس پیشین شورای حقوق‌بشر سازمان ملل و جودی ویلیامز، برنده جایزه صلح نوبل، از جامعه جهانی می‌خواهند که برای جلوگیری از تکرار فاجعه ۱۳۶۷ اقدام فوری کند. آنها خواستار محکومیت صریح تحریک به اعدام و اعدام‌های سیاسی توسط گزارشگر ویژه سازمان ملل، دکتر مای ساتو و کمیسر عالی حقوق‌بشر، فولکر تورک، شده‌اند؛ هم‌چنین از مجمع عمومی سازمان ملل درخواست شده است که در قطعنامه سالانه خود درباره ایران، به‌طور خاص به قتل‌عام ۱۳۶۷ بپردازد و از تکرار سکوت جامعه جهانی در سال ۱۹۸۸ جلوگیری کند.
در قسمت دیگری از بیانیه آمده است که سعید ماسوری، زندانی سیاسی و یکی از چهره‌های کلیدی کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»، در نامه‌یی هشدار داده است: «این مانند سال ۱۳۶۷ است، جنایتی در حال وقوع است». این کارزار که به ابتکار زندانیان سیاسی شکل گرفته، نشان‌دهنده مقاومت داخلی در برابر سیاست‌های سرکوبگرانه است و حمایت گسترده بین‌المللی را به خود جلب کرده است.
ضرورت پاسخگویی و عدالت
در متن بیانیه آمده است که یکی از موانع اصلی در جلوگیری از تکرار جنایات مشابه، مصونیت قضایی عاملان قتل‌عام ۱۳۶۷ است. پرفسور لیلا سادات، مشاور سابق دیوان بین‌المللی جنایی، تأکید می‌کند که فقدان تحقیقات بین‌المللی و پاسخگویی مقامات ایرانی، رژیم را برای ارتکاب جنایات بیشتر جری‌تر کرده است. به همین دلیل بیانیه خواستار تشکیل کمیسیون تحقیق بین‌المللی برای بررسی این جنایات و محاکمه عاملان آن است، پیشنهادی که پیش‌تر توسط گزارشگران ویژه سازمان ملل نیز مطرح شده بود.
فراخوان به اقدام فوری
قتل‌عام ۱۳۶۷ نه‌تنها یک فاجعه تاریخی، بلکه هشداری مداوم برای جامعه جهانی است. بیانیه ۳۰۰شخصیت بین‌المللی، با تأکید بر افزایش اعدام‌ها و تحریک رسمی به خشونت، ضرورت اقدام فوری را برجسته می‌کند. جامعه جهانی که در سال ۱۹۸۸ در برابر این جنایت سکوت کرد، اکنون باید با محکومیت صریح، تشکیل کمیسیون‌های تحقیق و اعمال فشار بر رژیم ایران، از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کند. همان‌طور که بیانیه به‌درستی اشاره می‌کند: «جامعه جهانی در سال ۱۹۸۸ سکوت کرد. این‌بار نباید چنین اشتباهی تکرار شود».
