در حالی‌که کمتر از یک ماه به موعد شروع دور جدید و تعیین‌کننده تحریمهای نفتی، بانکی و کشتیرانی باقی مانده است، سرنوشت طرح یا «سازوکار ویژه» اروپا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ابهامی که جواد ظریف به‌عنوان نفر اصلی تیم مذاکره با اروپایی‌ها نیز ناگزیر از اذعان به آن است.
ظریف در مصاحبه‌یی که تلویزیون شبکه ۱ حکومتی به‌نقل از او از شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی نقل کرد، باز هم دست به‌دامان اروپا شد که خروج آمریکا از برجام و تحریمهای ناشی از آن را جبران کنند و گفت: «ایران باید از مزایای اقتصادی توافق استفاده کند و لازم است راه‌حلهای عملی اتحادیه اروپا اجرایی شود. وزیر خارجه این را هم گفت که در مرحله بعدی باید ببینیم آیا بخش خصوصی هم از این راه‌حلها استقبال و در این راه‌حلها ورود می‌کند یا خیر؟ ظریف افزود ما آمریکایی‌ها را الگو قرار نخواهیم داد اما قبول نخواهیم کرد که تنها طرف پایبند به توافق باشیم».(تلویزیون شبکه یک ۱۴مهر ۹۷)
اظهارات ظریف حاوی چند ابراز تردید جدی است و در انتها نیز با ناامیدی اظهار می‌دارد که رژیم وقتی ببیند از طرف اروپا آبی برایش گرم نمی‌شود ممکن است از برجام خارج شود. این همان نتیجه‌گیری تلویزیون است که مجری در ابتدای این گزارش خبری بیان کرد: «ایران تنها طرف پایبند به توافق نخواهد بود».
روزنامه جوان ارگان بسیج سپاه پاسداران ۱۵مهر ۹۷ هم در همین رابطه با استناد به روزنامه نیویورک تایمز می‌نویسد: «تأکید ظریف بر این نکته که اگر این مکانیسم کارآمد نباشد، ایران از برجام خارج خواهد شد، نشان داد که حتی خوش‌بین‌ترین سیاستمداران ایرانی درباره چشم‌انداز همکاری با اروپا نیز نمی‌توانند ته‌مایه نگرانی از کارآیی مکانیسم مالی اروپا را پنهان کنند».
نیویورک‌تایمز می‌افزاید: «بزرگ‌ترین چالشی که احتمالاً اروپا در این راستا با آن مواجه خواهد بود، این است که شرکتهای بزرگ غربی، اصلاً نیازی به این نهاد مالی نخواهند داشت چون اصلاً قرار نیست تجارتی با ایران داشته باشند. شمار زیادی از شرکتهای چندملیتی بعد از خروج آمریکا از برجام، بازار ایران را ترک کرده‌اند».
اما فراتر از دلایل اقتصادی، دلایل سیاسی عمده و محرکهای مؤثری هم‌چون افشای توطئه تروریستی برای بمب‌گذاری در گردهمایی بزرگ مقاومت ایران در پاریس و خاک فرانسه در میان است که روابط پاریس و تهران را به‌کلی دگرگون کرده است. در همین رابطه روزنامه العرب چاپ لندن، با بیان این‌که "رژیم ایران، آخرین مدافعش در غرب را از دست داد"، نوشت: «ماجرای حمله پاریس به تغییر کامل موضع فرانسه در برابر ایران منجر خواهد شد».
بر همین اساس است که برخی تحلیل‌گران حکومتی مانند احمد زیدآبادی از مهره‌های باند اصلاح‌طلب نیز معتقد است: «دولت ایران از آنچه در جریان است، تصویر واضحی ندارد و طبق معمول بر این تصور است که می‌تواند با تکیه بر شکاف بین اروپا و آمریکا، سیاست خاص خود را تا حد دور زدن اهداف مشترک هر دو طرف پیش ببرد.
اروپایی‌ها احتمالاً در آینده‌ای نزدیک به ایران گوشزد خواهند کرد که علاقه‌یی به قرار گرفتن در موقعیت خنثی‌سازی فشارهای آمریکا برای تغییر رفتار ایران را ندارند و چنان‌چه جمهوری اسلامی مایل است که از شّر تحریمها خلاص شود، بهترین راهش، همسویی با نظم در حال ظهور منطقه‌یی است».
این یک واقعیت است که اروپا نمی‌تواند تحریمهای آمریکا را جبران کند و این موضوع را قبل از طرح موضوع «سازوکار ویژه اروپایی» به فاصله کمی بعد از خروج آمریکا از برجام بارها مقامات بلندپایه اروپایی مطرح کرده‌اند.
آن‌چنان که پیش از این فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از پایان نشست بروکسل با حضور وزرای خارجه آخوندها و ۳کشور اروپایی در پاسخ به خبرنگاری که از او پرسید "آیا شما می‌توانید تضمین کنید که قادر خواهید بود همان سطح از تجارت که اروپا در حال حاضر با ایران دارد را در ماه‌ها و سال‌های آینده حفظ کنید؟"، اذعان کرد می‌تواند از یک تلاش جدی برای حفظ برجام حرف بزند، اما نمی‌تواند درباره ضمانت‌های حقوقی یا اقتصادی صحبت کند.
امانوئل ماکرون نیز با بیان این‌که قصد ندارد شرکتهای فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور کند، صریحاً اعلام کرد که او رئیس‌جمهور فرانسه است نه مدیرعامل شرکت نفت و گاز توتال! وی در ادامه تأکید کرد که خواهان باقی ماندن شرکتهای فرانسوی در ایران است، اما در عین‌حال گفت: «این حق آنهاست که خطر ماندن در ایران را با خطر‌هایی که در عربستان و آمریکا متوجه آنها می‌شود، مقایسه کنند».
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هم گفت نباید این توهم را ایجاد کرد که می‌تواند تمام زیانهای ناشی از تحریمها را جبران کند.
با وجود این‌که از این سازوکار آبی برای حاکمیت آخوندی گرم نمی‌شود اما باز هم هنوز این سازوکار در هاله‌ای از ابهام است و هنوز جزئیات آن مشخص نیست.
در توجیه این وضعیت بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت‌خارجه آن، می‌گوید: «به دلایل و شرایط خاص و فشاری که آمریکا روی همه کشورهای جهان برای ممانعت از همکاری با ایران وارد کرده است و هزینه و وقت زیادی هم صرف این کار کرده است، سازوکاری که میان ایران و اروپا مطرح بوده خیلی علنی و آشکار نشده و نخواهد شد و این به دلایل و مصالح ملی و وجود معاندینی است که درصدد تخریب این رابطه و شکل‌گیری سازوکار مالی هستند».(خبرگزاری ایسنا ۹مهر ۹۷)
اما آن‌چنان که رسانه‌ها و مهره‌های حکومتی هم اذعان کرده‌اند سازوکار اروپایی چیزی جز سازو کار نفت در مقابل کالا و نفت در مقابل غذا نیست موضوعی که سؤال خبرنگاران از بهرام قاسمی در نشست خبری ۹مهر ۹۷ بود.
اما از مصاحبه ظریف با الجزیره انگلیسی که بعد از مطرح شدن این سازوکار انجام گرفته است، مشخص می‌شود که این سازوکار حتی انتظارات حداقلی نظام را هم برآورده نمی‌کند.
زیرا اگر چنین نتیجه‌یی دربرداشت، حتماً روی آن تبلیغات زیادی می‌کرد و آن را به‌عنوان یک موفقیت به خورد نیروهایش می‌داد. بنابراین چنین سازوکاری نمی‌تواند تحریمهای آمریکا را جبران بکند.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که با این وضعیت راه‌کارهای نظام آخوندی برای آینده چه خواهد بود؟
واقعیت این است که راه‌کار برای آن ۲راه بیشتر نیست یا این‌که به هر قیمت دنبال حفظ برجام باشد که الزام آن تمکین به شروط آمریکا در رابطه با برجام، سیاست منطقه‌یی و برنامه موشکی‌اش و همچنین تمکین به شروط اروپا در زمینه برنامه موشکی و سیاست منطقه‌یی است و یا این‌که از برجام خارج شود، که هر دو راه‌حل هم برای آن خطرناک خواهد بود.
