فعال شدن «مکانیسم ماشه» بار دیگر تنش‌های هسته‌یی میان فاشیسم دینی و اروپا را به نقطه جوش رسانده است؛ سازوکاری که نه‌تنها بازتابی از شکست دیپلماسی مماشات است، بلکه نقطه عطفی در بازتعریف مناسبات بین‌المللی با رژیمی است که دیگر نه مشروعیت دیپلماتیک دارد، نه قابلیت اعتماد حقوقی. این تحول جدید به‌ویژه در سالگرد توافق موسوم به «برجام» قابل تأمل است.
تهدید فعال شدن مکانیسم ماشه
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، روز سه‌شنبه ۲۴ یر ۱۴۰۴، به‌صراحت اعلام کرد که سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلستان و آلمان) در صورت نرسیدن به یک توافق هسته‌یی «قاطع، ملموس و قابل راستی‌آزمایی» مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال خواهند کرد. او تأکید کرد: «فرانسه و شرکای آن... حق دارند که تحریم‌های جهانی بر تسلیحات، بانک‌ها و تجهیزات هسته‌یی ایران را که ۱۰سال پیش لغو شده بودند، دوباره اعمال کنند» و هشدار داد: «بدون تعهدی محکم، ملموس و قابل راستی‌آزمایی از سوی ایران، ما این کار را حداکثر تا پایان ماه اوت [تا ۹شهریور ۱۴۰۴] انجام خواهیم داد».
این سخنان صریح نه‌فقط بیانگر تصمیم قطعی اروپا برای پایان دادن به دوره مماشات است، بلکه نشان‌دهنده بازگشت به اصل واقع‌بینی در روابط بین‌المللی است.
واکنش فاشیسم دینی
پاسخ فاشیسم دینی به این هشدارها، ترکیبی از انکار، فرار از مسئولیت و تهدید پنهان است. بقایی، سخنگوی وزارت‌خارجه، در اظهاراتی که از نگرانی شدید نسبت به پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه حکایت دارد، این سازوکار را «بی‌مبنا و فاقد هر گونه مبنای حقوقی، اخلاقی یا سیاسی» خواند و ادعا کرد که «طرف‌های اروپایی... خودشان مرتکب نقض فاحش و اساسی تعهدات‌شان طبق برجام شده‌اند». اما این وارونه‌سازی حقیقت، نمی‌تواند بر واقعیت انکارناپذیر بی‌اعتنایی رژیم به تعهداتش سرپوش بگذارد.
به‌ویژه که مقامات خود رژیم بارها و به‌طور رسمی، توقف همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اعلام کرده‌اند.
کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه نیز در ۲۲تیر اعلام کرد که همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌حالت تعلیق درمی‌آید. او منظور خود را این‌گونه روشن کرد که در واقع هیچ بازرسی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران وجود نخواهد داشت. او البته به‌طور تلویحی تأیید کرد که بخشی از این تعلیق به‌دلیل حملاتی است که به تأسیسات هسته‌یی وارد شده و باعث گردیده رژیم ترجیح دهد «بازرسان» در شرایط فعلی وارد نشوند.
اهمیت فعال‌شدن مکانیسم ماشه
اما چرا مکانیسم ماشه چنین اهمیتی دارد؟ این سازوکار در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شد و هدف آن، فراهم‌کردن امکان بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در صورت تخطی از تعهدات برجامی است. فعال شدن این مکانیسم نیازی به اجماع در شورای امنیت ندارد؛ کافی است یکی از اعضای برجام اعلام کند که رژیم ایران به‌طور اساسی به تعهداتش پایبند نبوده است.
از آنجا که تخطی‌های این رژیم نه‌تنها از نظر آژانس بلکه به‌صراحت از سوی خود مقاماتش تأیید شده، دیگر توجیهی برای تعلل وجود ندارد. در همین راستا، بارو هم‌چنین از تصویب تحریم‌های جدید اروپایی علیه ۹شخص و نهاد وابسته به رژیم ایران به‌دلیل «ترور در خاک اروپا» خبر داد؛ اقدامی که نشان‌دهنده آن است که تهدیدات ایران فقط در چارچوب برنامه هسته‌یی باقی نمانده و ابعاد امنیتی و تروریستی نیز یافته است.
پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه
در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، تحریم‌های لغو شده شورای امنیت که تحت برجام متوقف شده بودند، بار دیگر برقرار خواهند شد؛ از جمله تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی، نفتی و حتی محدودیت‌های مسافرتی برای مقامات ارشد رژیم.
این تحریم‌ها بر پایه فصل هفتم منشور ملل متحد اعمال خواهند شد؛ فصلی که شورای امنیت را مجاز می‌سازد برای حفظ صلح، اقدامات لازم از جمله تحریم‌های شدید یا حتی اقدام نظامی را به اجرا گذارد. به‌ویژه ماده ۴۲ این فصل به شورای امنیت اختیار می‌دهد در صورت لزوم اقدامات قهری نظامی را نیز مشروعیت بخشد.
در چنین شرایطی، فاشیسم دینی حاکم بر ایران با چند بحران درهم‌تنیده روبه‌رو خواهد شد:
۱. بازگشت تحریم‌های سنگین سازمان ملل که هر گونه معامله بین‌المللی را غیرممکن خواهد کرد؛
۲. افت شدید سرمایه‌گذاری خارجی و فرار باقی‌مانده شرکای اقتصادی؛
۳. تشدید بحران داخلی در نتیجه سقوط آزاد ارزش ریال، تورم شدید و اعتراضات اجتماعی؛
۴. افزایش خطر تقابل نظامی به‌ویژه از سوی کشورهای منطقه که بیم دارند ایران به آستانه ساخت سلاح هسته‌یی رسیده باشد.
