کنفرانس ایران آزاد ۱۴۰۴ که با حمایت گسترده‌ٔ پارلمان انگلستان و مشارکت ۵۶۰نماینده از هر دو مجلس عوام و اعیان برگزار شد، نشان‌دهنده یک نقطه‌عطف سیاسی در تعامل بین‌المللی با موضوع ایران و آلترناتیو دموکراتیک بود.
این رویداد برجسته از تغییر رویکرد نسبت به فاشیسم دینی و پذیرش رسمی یک آلترناتیو مشروع دموکراتیک برای آینده ایران خبر می‌دهد.
آلترناتیو دموکراتیک و جایگاه آن در افکار بین‌المللی
یکی از برجسته‌ترین نشانه‌های این کنفرانس، تأکید مکرر بر «برنامه ۱۰ماده‌‌یی شورای ملی مقاومت ایران» به‌عنوان راه‌حلی واقعی برای بحران ساختاری ایران بود. باب بلکمن، نماینده پارلمان بریتانیا و رئیس کمیته ۱۹۲۲، با اشاره به کتابی حاوی امضای بیش از ۲۳۰نماینده پارلمان در حمایت از این برنامه گفت:
«ما داغدار از دست دادن سر دیوید ایمس هستیم... اما امروز در کنار مردم ایران ایستاده‌ایم، با حمایت از برنامه‌یی که آزادی، دموکراسی و حقوق‌بشر را در ایران تضمین می‌کند».
این حمایت فراتر از بیان همدردی یا ابراز امیدواری است؛ بلکه از نظر حقوق بین‌الملل و رویه‌های سیاست خارجی، به‌مثابه یک تأیید رسمی از موجودیت یک بدیل سیاسی دموکراتیک به‌جای فاشیسم دینی محسوب می‌شود.
دولت دینی و مسأله مشروعیت در درون و بیرون
بارونس اولون، نماینده ارشد مجلس اعیان بریتانیا، در سخنان خود به ریشه‌های تروریسم و جنگ‌طلبی در منطقه اشاره کرد و تأکید نمود:
«امروز همه جهان می‌دانند که مرکز تروریسم و جنگ‌طلبی در منطقه، رژیم آخوندها است... اکنون همه، به‌ویژه دولت‌ها، باید سیاست و فعالیت شما را در حمایت از مردم ایران بپذیرند».
این اظهارات حاکی از آن است که مشروعیت فاشیسم دینی نه تنها در عرصه داخلی با بحران مواجه است، بلکه در سطح بین‌المللی نیز دستخوش فرسایش است. در مقابل، شورا و مقاومت سازمان‌یافته به‌عنوان گزینه‌یی قابل‌قبول برای مدیریت دوران گذار و آینده پس از سرنگونی رژیم معرفی می‌شود.
شورای ملی مقاومت؛ بازدارنده حقیقی برنامه هستهیی
باب بلکمن در بخش دیگری از سخنرانی خود، با اشاره به نقش تعیین‌کننده مقاومت در افشای برنامه هستهیی رژیم، تصریح کرد:
«جنبش مقاومت شما تروریسم رژیم و برنامه مخفی تسلیحات هستهیی آن را افشا کرده... بدون هوشیاری شورای ملی مقاومت و شبکه شجاع سازمان مجاهدین، شاید اکنون با یک رژیم مسلح به سلاح هستهیی روبه‌رو بودیم».
این نکته به‌ویژه در زمینه سیاست‌گذاری بین‌المللی اهمیت دارد. در سخنان بلکمن یک جنبش مقاومت داخلی عامل اصلی جلوگیری از دستیابی رژیم به تسلیحات هستهیی معرفی شده است. این موضوع بیانگر جایگاه سیاسی و امنیتی مقاومت در معادلات جهانی و وجدان‌های منصف بین‌المللی است.
«نه به حکومت اجباری»: مؤلفه‌های گفتمان آزادی
شعار بنیادین خانم رجوی که بلکمن نیز بر آن تأکید می‌کند – «نه به حجاب اجباری، نه به دین اجباری، نه به حکومت اجباری» – فراتر از یک موضع‌گیری اخلاقی است. این سه‌گانه، مؤلفه‌های یک گفتمان سیاسی بدیل را تشکیل می‌دهد که بر طرد سلطه بنیادگرایی و استبداد دینی و سرکوب ساختاری بنا شده است.
در نتیجه، مقاومت ایران در گفتمان کنونی غرب نه تنها به‌عنوان یک نیروی مخالف، بلکه به‌عنوان حامل یک پروژه تمدنی مدرن و آینده‌گرا شناخته می‌شود.
ضرورت اقدام مشخص دولت‌ها
یکی از نقاط قوت این کنفرانس، گذار از همدردی به مطالبه‌گری سیاسی بود. دیوید جونز، نماینده پیشین پارلمان انگلستان، در این راستا اظهار داشت:
«این طرح از دولت انگلستان می‌خواهد که رژیم ایران را به‌خاطر نقض حقوق‌بشر، از جمله قتل‌عام ۱۳۶۷، مورد حسابرسی قرار دهد و از گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل حمایت کند».
این تأکید بر پاسخگویی حقوقی و بین‌المللی، گام مهمی در جهت انتقال گفتمان از مقاومت اخلاقی به پیگیری عدالت بین‌المللی است. حمایت از گزارشگران سازمان ملل، اجرای مکانیزم‌های ماشه، و بازگرداندن تحریم‌های هستهیی، پیشنهادهایی هستند که کنفرانس را به سطح یک مطالبه سیاسی قابل اجرا رسانده‌اند.
قطع رابطه با رژیم؛ آغاز رابطه با مردم ایران
باب بلکمن در پایان، خواستار پایان روابط دیپلماتیک با فاشیسم دینی و آغاز رابطه‌ای جدید با شورای ملی مقاومت شد:
«تنها رابطه دیپلماتیکی که نیاز داریم، با شورای ملی مقاومت، خانم رجوی، و مردم ایران است».
این موضع‌گیری – که هم نمادین و هم عملی است – خواهان به‌رسمیت‌شناسی مقاومت به‌عنوان نماینده مشروع مردم ایران و جایگزینی رابطه دولت‌محور با رابطه ملت‌محور است.
یک رویداد، چند تحول راهبردی
کنفرانس ایران آزاد ۱۴۰۴ را می‌توان نقطه عطفی در پایان دادن به سیاست مماشات با دینی دانست. این کنفرانس با اجماع بی‌سابقه نمایندگان منتخب مردم در انگلستان از سطح حمایت اخلاقی فراتر رفت و به عرصه مطالبه‌گری سیاسی وارد شد. حمایت از برنامه ۱۰ماده‌‌یی خانم مریم رجوی، افشای برنامه هستهیی رژیم، تأکید بر ضرورت برچیدن کامل توانمندی‌های هستهیی رژیم، و درخواست به‌رسمیت‌شناسی مقاومت ایران، همگی نشانه‌هایی از جایگاه آلترناتیو دموکراتیک در سطح بین‌المللی هستند.
ایران آزاد با فعالیت‌های شبانه‌روزی کادرهای جان‌برکف و هواداران این مقاومت و نیز فداکاری و رزمندگی کانون‌های شورشی در داخل ایران، نه یک شعار، که یک افق سیاسی قابل تحقق است و باید آن را محقق کرد.
